OnlineEdu.uz

Kecha Maktabgacha va maktab taʼlimi vaziri lavozimiga kim(lar)ning nomzodi koʻrib chiqilayotgani haqida taxminlar eshitdim. Agar bu taxminlar asosli boʻlsa, taʼlimning rasmiy janozasini ham oʻqisak boʻladi. Menimcha.

📚
Yangi avlod taʼlimini shakllantiruvchi vazir qanday bo‘lishi kerak?
O‘zbekistonda maktabgacha va maktab taʼlimi tizimi – mamlakat kelajagini belgilovchi asosiy sohalardan biri. Afsuski, bu tizimda hali hamon chuqur ildiz otgan muammolar mavjud:
🔸
nazariyaga suyanib qolgan, amaliyotdan uzilgan dasturlar,
🔸
ortiqcha byurokratiya va hisobotbozlik,
🔸
o‘qituvchining ijtimoiy mavqei va motivatsiyasi pastligi,
🔸
taʼlimga siyosiy va tashqi aralashuvlarning haddan tashqari ko‘pligi.
Shunday murakkab muhitda taʼlim vaziri oddiy boshqaruvchi emas, balki tizimni isloh qila oladigan
jasoratli islohotchi
,
xalqning dardi bilan yashaydigan yetakchi
bo‘lishi zarur.
❗️
Demak, zamonaviy taʼlim vaziri quyidagi sifatlarga ega bo‘lishi shart:
✅
Mustaqil va printsipial bo‘lishi kerak.
Siyosiy bosimlarga, tashqi ko‘rsatmalarga qaramasdan, faqat xalq va kelajak manfaatini himoya qila olishi muhim.
✅
Taʼlimni ichidan biladigan mutaxassis.
Nazariy emas, amaliy tajribaga ega: maktabda ishlagan, pedagoglar bilan yelkama-yelka bo‘lgan, tizimning og‘riqli nuqtalarini ichdan his qiladigan rahbar.
✅
Islohotchi va innovator.
Zamonaviy taʼlim tendensiyalarini tushunadigan, raqamli texnologiyalar, STEAM, kritik fikrlash, funksional savodxonlik kabi yo‘nalishlarni tizimga joriy eta oladigan yetakchi.
✅
O‘qituvchini qadrlaydigan lider.
O‘qituvchini shunchaki ijrochi emas, taʼlimdagi eng asosiy kuch sifatida ko‘ra oladigan, uning huquqlarini himoya qiladigan va moliyaviy, ijtimoiy sharoitlarini yaxshilashga bosh-qosh bo‘ladigan rahbar.
✅
Ota-onalar va jamiyat bilan ochiq ishlay oladigan boshqaruvchi.
O‘zgarishlarni bir tomonlama emas, jamiyat bilan maslahatlashgan holda amalga oshirish madaniyatiga ega bo‘lishi kerak.
✅
Taʼlimga aralashuvlarga nisbatan qatʼiy pozitsiyaga ega bo‘lishi.
Maktablarning dars jarayoniga, o‘qituvchilarning reja va vaqtiga haddan tashqari ko‘p aralashuvlar ularning asosiy vazifasiga halal bermoqda. Vazir bu borada qatʼiy choralar ko‘ra olishi lozim.
📌
Bugungi O‘zbekiston taʼlimi zamonaviy fikrli, xalq bilan muloqotda bo‘la oladigan, tizimni chuqur anglagan va haqiqiy natija uchun ishlaydigan vazirga muhtoj.
G‘alvir suvdan ajraladigan davr keldi. Bolaning kelajagini siyosiy dividend emas, milliy yuksalish mezoni sifatida ko‘radigan lider kerak.
@onlineedu_uz

Xitoyda maktab o‘qituvchisining maqomi va jamiyatdagi o‘rni
Dunyoning eng tez rivojlanayotgan davlatlaridan biri bo‘lgan Xitoyda ta’lim tizimi doimo davlat siyosatining eng ustuvor yo‘nalishlaridan biri bo‘lib kelgan. Bu rivojlanishning negizida esa — o‘qituvchilarga bo‘lgan chuqur hurmat, e’tibor va tizimli yondashuv yotadi.
🏛
Jamiyatda o‘qituvchining o‘rni
Xitoyda o‘qituvchi — bu oddiy kasb egasi emas. Bu —
tarbiya beruvchi
,
xalqparvar
,
ijtimoiy yetakchi
sifatida qabul qilinadigan muqaddas shaxsdir. Bu munosabatning ildizlari qadimgi Konfutsiy falsafasiga borib taqaladi. Konfutsiy o‘z ta’limotida ustozni ota-onadan keyingi eng muhim shaxs sifatida ko‘rsatgan. Bu qadriyatlar bugungi zamonaviy Xitoyda ham o‘z kuchini yo‘qotmagan.
📈
Global Teacher Status Index: Xitoy — 1-o‘rinda
2018-yilda nufuzli
Varkey Foundation
tomonidan o‘tkazilgan
Global Teacher Status Index
tadqiqotida Xitoy
100 ball
bilan 35 ta mamlakat ichida
birinchi o‘rinni
egalladi. Tadqiqotda ishtirok etgan xitoyliklarning katta qismi o‘qituvchilarni
shifokorlar, sudyalar va hatto armiya ofitserlari bilan bir qatorda turuvchi kasb egasi
sifatida baholagan.
👨‍👩‍👧‍👦
Ota-onalarning munosabati
Xitoyda aksariyat ota-onalar farzandlarining o‘qituvchi bo‘lishini istaydi. Chunki bu kasb nafaqat barqarorlik, balki jamiyatda
e’tibor va hurmatga sazovor hayot tarzini
ta’minlab beradi. Ayniqsa, qishloq hududlarida o‘qituvchi mahalliy yetakchi va fikr egasi sifatida ko‘riladi.
📅
O‘qituvchilar kuni — milliy bayram sifatida
Xitoyda har yili
10-sentyabr kuni "O‘qituvchilar kuni"
keng nishonlanadi. Bu kun rasmiy bayram sifatida tan olingan va ko‘plab hududlarda o‘qituvchilar uchun tantanali tadbirlar, mukofotlar, sovg‘alar va bayram taomlari uyushtiriladi. Bu nafaqat rasmiyatchilik, balki jamiyatda ustozlarga bo‘lgan
haqiqiy ehtiromning yorqin namunasidir.
💰
Maosh va moddiy rag‘bat
Xitoy hukumati o‘qituvchilarga nafaqat hurmat, balki **barqaror moddiy sharoit
yaratishni ham o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ygan. So‘nggi yillarda qabul qilingan bir qator qarorlar asosida, ayniqsa qishloq joylarda faoliyat yuritayotgan o‘qituvchilarning oylik maoshi oshirildi. Shu bilan birga, iqtidorli yoshlarni pedagogik sohalarga jalb qilish uchun stipendiyalar, uy-joy kreditlari, bonuslar va boshqa imtiyozlar taqdim etilmoqda.
📚
O‘qituvchilarning ilmiy va kasbiy rivoji
Xitoyda o‘qituvchilar muntazam ravishda malaka oshirish kurslariga yuboriladi. Ilmiy tadqiqotlar yuritishga, metodik yangiliklarni tatbiq etishga katta e’tibor beriladi. Shuningdek, ularning ishiga nisbatan
nazorat emas, ishonch
ustuvor hisoblanadi. Bu esa ijodkorlik, tashabbuskorlik va shaxsiy mas’uliyatni kuchaytiradi.
🧠
Ta’lim sifati va o‘qituvchining roli
Xitoy maktablari xalqaro baholash tizimlarida (PISA) doimiy ravishda yuqori o‘rinlarni egallab kelmoqda. 2018-yilda Singapur va Makao bilan birga Xitoyning o‘quvchilari matematika, o‘qish va fan bo‘yicha dunyoda eng yuqori natijalarni qayd etgan. Bu yutuqlarning ortida esa, albatta,
xalq ishonchini qozongan, kuchli tayyorgarlikka ega o‘qituvchilar
turibdi.
Xitoy misolida shuni ko‘rish mumkinki,
ustozga hurmat — bu faqat odob-axloq masalasi emas
, bu davlat taraqqiyotining muhim kalitlaridan biridir. Xitoy jamiyati o‘qituvchini qadrlash orqali nafaqat o‘z ta’lim tizimini kuchaytirdi, balki butun dunyoga ta’lim siyosatining qanday bo‘lishi kerakligini namoyish etdi.
🔖
Siz nima deb o‘ylaysiz: bizda ham o‘qituvchi shunday darajadagi hurmatga loyiq emasmi?
@onlineedu_uz

#qaror
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2023-yil 26-maydagi PF-79-son Farmoni 3-bandida 2024-yil 1-yanvardan boshlab umumiy o‘rta ta’lim muassasalarining pedagogik kasblariga birinchi marta ishga qabul qilinayotgan talabgorlarni kasbiy sertifikatlash tizimi joriy etilishi, bunda:
➖
2023/2024 o‘quv yilidan boshlab pedagogik kasblarga birinchi marta ishga qabul qilinadigan oliy ma’lumotli talabgorlar stajyor-o‘qituvchi sifatida faoliyat yuritishi va ular ishga qabul qilingan vaqtdan boshlab bir yil muddat davomida kasbiy sertifikatga ega bo‘lishi talab etilishi;
➖
stajyor-o‘qituvchilarga ular kasbiy sertifikat olguniga qadar oliy ma’lumotli (toifasiz) o‘qituvchining bazaviy tarif stavkasi qo‘llanilishi belgilangan.
@onlineedu_uz

"Jamiyatni cho‘kishini istasang — o‘qituvchiga kam oylik ber."
Bu shunchaki ibora emas. Bu — ogohlantiruvchi haqiqat.
O‘qituvchi — bu davlatning eng muhim sarmoyasi. Har bir rivojlangan davlat avvalo ta’limga, o‘qituvchiga sarmoya kiritadi. Chunki u biladi: kuchli iqtisod, sog‘lom jamiyat va taraqqiyotning ildizi — sifatli ta’limda.
Ammo bizda-chi?
📉
O‘qituvchining oyligi — yashash uchun emas, omon qolish uchun.
📉
Ta’lim tizimi — strategik yo‘nalish emas, byudjetning “ortiqcha chiqimi”dek ko‘riladi.
📉
Qog‘ozbozlik, hisobotlar, majburiylik — bilim emas, tashqi ko‘rsatkichni ustun qo‘ygan tizim.
Davlat qanday jamiyat qurmoqchi?
➡️
Tashqariga har yili “zamonaviy islohotlar” deb ovoza qilinsa-da, oddiy o‘qituvchining hayoti, o‘zgarishsiz — qiyinchilik, befarqlik va toliqish bilan davom etmoqda.
Farzandingizga bilim berayotgan odam kechasi qaysi to‘lovni qoplashni o‘ylab uxlasa, ertalab qanday ilhom bilan darsga kiradi?
Davlat o‘qituvchini unutsa — kelajak uni kechirmaydi.
Haqiqiy islohot — o‘qituvchidan boshlanadi.
Unga munosib oylik, hurmat, erkinlik, va ishonch berilmaguncha — “taraqqiyot” shunchaki qog‘ozdagi so‘z bo‘lib qolaveradi.
✍️
Haqiqiy yuksalishni istagan davlat, avvalo, o‘qituvchining holidan xabardor bo‘lishi kerak. Aks holda, yuksalish emas, cho‘kish boshlanadi.
@onlineedu_uz

Hozir maktablarimizda 19 ming 500 nafar informatika o‘qituvchisi bor. Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi Massachusets texnologiya institutining sun’iy intellekt ta’lim dasturi asosida o‘quv dasturlarini yangilaydi. Har bir viloyatdan 100 nafar informatika…

Rossiya Maorif vazirligi MDHning ayrim mamlakatlaridagi tarix darsliklarida Rossiyaga, ayniqsa, sovet davriga (“umumiy tariximizga”) nisbatan salbiy munosabatlar borligini
aniqlabdi
. Endi Rossiya Maorif vazirligi MDH mamlakatlarining turdosh vazirliklari bilan “umumiy yagona tarix”ning talqinini kelishish borasida ish olib borayotgan ekan. Bu dabbalarning qilgani boshqa ishi qolmagan shekilli.
Rossiya maorif vaziri bunda MDHning aynan qaysi mamlakatlarining Xalq ta’limi (maktab) vazirliklari bilan ish olib borilayotganini aytmabdi, lekin, uning qayd etishicha, bu davlatlar bilan Rossiya “yagona ma’rifiy, madaniy va ma’naviy makon” qurayotgan ekan. Yaramaslarning navbatdagi provokatsiyasi — asabiylashib o‘tirishing kerak endi, bu dabba qaysi davlatlarni nazarda tutdi ekan, deb.
Umid qilamanki, Rossiya maorif vaziri nazarda tutgan mamlakatlar qatorida O‘zbekiston mavjud emas, chunki O‘zbekiston Rossiya bilan hech qanday ma’rifiy, madaniy va ma’naviy makon qurishiga hojat yo‘q. Ayni vaqtda, Rossiya O‘zbekistonning ichki ishlariga, xususan, uning maktablarida foydalanilayotgan tarix darsliklariga burnini suqishiga ham hojat yo‘q.
O‘zbekiston Maktab va maktabgacha ta’lim vazirligi, o‘rni kelsa, Rossiya maorif vazirining gaplariga raddiya bo‘la oladigan va O‘zbekiston jamoatchiligini (ha, meni!) xotirjam qila oladigan munosabat berar hali (norasmiy kanallar orqali bo‘lsa ham).
Biz o‘z tariximizni o‘zimiz yoza olamiz, bizga Putin yoki uning malaylari yozib bergan “talqini kelishilgan” tarix shart emas. Rossiya hozirgi O‘zbekiston hududlariga bosqinchi o‘laroq kelgan, aynan Rossiya imperiyasi va Sovet Rossiyasi o‘zbek davlatlarini yo‘q qilgan. Yaqin tariximizdagi misli ko‘rilmagan ocharchilik, qahatchilik, yut, qatag‘onlar aynan sovet davrida yuz bergan.
Sovet davlati natsistlar Germaniyasi bilan birga boshlagan Jahon urushi sabab minglab o‘zbekistonlik halok bo‘lgan. 1980-yillarda O‘zbekistonni butun dunyoga olabo‘ji qilib ko‘rsatib, uydirma ayblovlar bilan qilingan qatag‘onlar ham unutilmasligi kerak. Aynan Rossiya imperiyasi va sovetlar O‘zbekistonni paxta yakkahokimligiga qaram qilgan, buning ortidan butun boshli dengiz quriganini gapirmay.
Har bir davrning yomonligi yomonlik, yaxshiligi esa yaxshilik deya e’tirof etilishi kerak, urushni esa urush, qatag‘onni qatag‘on, jallodni esa jallod deb atash kerak. Buni boshqa davlatlar bilan kelishishga hech zarurat yo‘q. Urushni “maxsus harbiy operatsiya” deb atashga o‘xshash “yumshoq muqobillar”ga umuman o‘rin berilmasligi kerak.
Xullas, Rossiya va uning Maorif vazirligi yangi urushlarga bahona izlamay, qurtini shimsin!

📚
TA’LIMDA BOSHQARUV: O‘ZBEKISTON VA FINLANDIYA TAJRIBASI TAQQOSIY TAHLILda
🔰
Boshqaruv nima?
Ta’limdagi boshqaruv – bu faqat buyruq berish emas. Bu maktabdagi muhitni, pedagoglar ijodkorligini, o‘quvchining o‘sishini va ota-onaning ishonchini birlashtiradigan yurakdir.
Shu bois, maktab qanday boshqariladi degan savol – aslida bizning kelajak qanday bo‘ladi, degan savol bilan teng!
🇺🇿
O‘zbekiston tajribasi:
Ko‘plab maktablarda hali ham klassik, vertikal (yuqoridan pastga) boshqaruv uslubi saqlanib qolgan. Bu tizimda:
* Direktor asosiy qaror qabul qiluvchi shaxs;
* O‘qituvchi ko‘proq ijrochi sifatida qaraladi;
* Nazoratlar ko‘p, byurokratik ishlar yuklamasi ortiqcha;
* O‘qituvchining tashabbusiga har doim ham ochiqlik yo‘q;
* Ota-onalar ko‘pincha rasmiy tadbirlar doirasida ishtirok etadi.
Bu yondashuv muayyan tartib va intizomni ta’minlasa-da, ijodkorlik, erkin fikrlash, o‘zgarishga moslashish jarayonlarini sekinlashtiradi.
🇫🇮
Finlandiya tajribasi:
Dunyodagi eng muvaffaqiyatli ta’lim tizimlaridan biri. Bu tizimda maktab boshqaruvi quyidagi tamoyillarga asoslanadi:
✅
Ishonchga asoslangan boshqaruv:
O‘qituvchi ustoz sifatida emas, mutaxassis sifatida hurmat qilinadi. Uni nazorat qilishdan ko‘ra, unga ishoniladi.
✅
Avtonomiya (mustaqillik):
Har bir maktab o‘zining ta’lim strategiyasini ishlab chiqishi, dars uslublarini moslashtirishi mumkin. Bu o‘qituvchilarga katta erkinlik beradi.
✅
Hamkorlik:
Direktor, o‘qituvchi, o‘quvchi va ota-onalar bir jamoa sifatida ishlaydi. Qarorlar maslahatlashuv asosida qabul qilinadi.
✅
Yengil byurokratiya:
Ma’muriy ishlar minimal darajada. O‘qituvchining asosiy e’tibori – dars va o‘quvchiga qaratilgan.
✅
O‘quvchiga e’tibor:
Har bir bola individual yondashuv asosida rivojlantiriladi. Bosim emas, qo‘llab-quvvatlash asosiy vosita hisoblanadi.
🔍
Nega Finlandiya modeli muvaffaqiyatli?
* O‘qituvchi kasbi eng obro‘li kasblardan biri;
* Ish haqi yetarli darajada yuqori;
* Professional rivojlanish doimiy yo‘lga qo‘yilgan;
* Ta’lim sifati baholar bilan emas, o‘quvchining hayotga tayyorligi bilan o‘lchanadi.
🔄
O‘zbekiston qanday saboq olishi mumkin?
1.
O‘qituvchiga ishonish:
Har bir pedagogga erkinlik berilishi va qaror qabul qilishda ishtirok etishi zarur.
2.
Maktab avtonomiyasini oshirish:
Maktablar o‘z hududi, ehtiyoji va imkoniyatiga qarab faoliyat yuritishi lozim.
3.
Ota-onani tizimga jalb qilish:
Faol hamkorlik orqali bolani har tomonlama qo‘llab-quvvatlash kuchayadi.
4.
Direktorlar rahbar emas, lider bo‘lishi kerak:
Jamoani ilhomlantiradigan, quvvatlovchi va ochiq fikrli boshqaruvchilar kerak.
Ta’lim tizimi – bu faqat darsliklar va sinflar emas. Bu – inson qalbini tarbiyalash zavodi. Bu yerda boshqaruv buyruq asosida emas,
ishonch, hurmat va hamkorlik asosida bo‘lishi
kerak.
📣
O‘zbekiston maktablarida ham Finlandiya tajribasidan ilhomlangan,
ijodkorlik va hamkorlikka asoslangan boshqaruv
joriy etilsa, biz dunyoga raqobatdosh, erkin fikrlovchi va baxtli yoshlarni voyaga yetkazamiz.
@onlineedu_uz

Xullas...
Soqol ham, hijob ham inson huquqi. Kimdir soqol qo’yishni tanlasa – bu uning tanlovi. Kimdir hijob o’rashni istasa – bu ham o’ziga bog’liq. Bu na jinoyat, na ayb. Qo’rqishga yoki gumon bilan qarashga asos yo’q. Bu odamning tashqi ko’rinishi, lekin ichki dunyosi haqida hech narsa demaydi.
Ish joyidami, o’qituvchimi, talaba yoki biror kasb egasimi – odamga avval inson sifatida qarash kerak. Tashqi ko’rinish emas, yuragi va aqli mezon bo’lsin.
Masalan:
* Vijdonlilik
* Halollik
* Mas’uliyat
* Empatiya
* Professionalizm
* Jamoada ishlay olish
* Fikrni aniq yetkazish
* O’z ustida ishlashga tayyorlik
Mana shu fazilatlar insonni kimligini belgilaydi.
Jahon tajribasiga qarasangiz, turli xil madaniyat va e’tiqoddagi odamlar yonma-yon ishlayapti. AQShda hijobli advokatlar sudda gapiryapti, Angliyada soqolli shifokor bemorlarni qutqaryapti, Fransiyada musulmon o’qituvchilar dars o’tyapti. Hech kim ularning tashqi ko’rinishini emas, ishiga bo’lgan yondashuvini ko’rib baho bermoqda.
O’qituvchilar haqida aytganda, biz – farzandlarimizga nafaqat matematika yoki tarixni, balki hurmat, tenglik, bag’rikenglikni o’rgatadigan insonlarmiz. Farzandlar o’zini kim bo’lishni xohlasa, o’sha bo’la olishini his qilishi kerak. Ustoz o’quvchiga “inson” sifatida qarasa – bu hayotga ochilgan eng katta dars bo’ladi.
Shuning uchun:
Soqoldan qo’rqmang. Hijobdan xavotir olmang. Insondan inson yasang – tashqi belgiga emas, asl sifatlarga qarang.
Xullas, odamga odamdek munosabat qilsak – jamiyat ham yuksaladi.
@onlineedu_uz