Ислом молияси | Islom moliyasi
#қисқа_савол_жавоблар
"ҲАЛОЛ" СЕРТИФИКАТЛИ МАҲСУЛОТ ва РИБО
САВОЛ:
Ассалому алайкум! Фаразан, бир тадбиркор "Ҳалол" сертификатли маҳсулотларни ишлаб чиқариб, бозорга сотиш ниятида иш бошлаш учун бирор бир муассаса ёки шахсдан маьлум миқдордаги маблағни фоиз ҳисобига олиб, кейинчалик ӯз ишини йӯлга қӯйган. Харидорлар (ҳалол касбда ишлаб туриб) ӯша маҳсулотларни сотиб олиб, истеьмол қилсалар, улар ҳам рибога қӯшилган бӯладиларми ёки уларнинг истеьмоли харидорлар учун жоизми?
ЖАВОБ:
Ва алайкум ассалом! Ҳалол пулингизга ҳалол нарсани сотиб олсангиз, сизга ҳалол бўлади.
Модомики маҳсулоти ҳалол экан ишлаб чиқарувчининг рибо ишига сизнинг алоқангиз йўқ. Валлоҳу аълам!
Манба:
«Зикр аҳлидан сўранг» ҳайъати
Изоҳ
: эътибор қилсангиз бу жуда ажойиб савол. Тасаввур қилинг, бир ишлаб чиқарувчи ҲАЛОЛ сертификати остида маҳсулот ишлаб чиқариш учун айланма маблағ (сармоя)ни фоизли қарз ҳисобидан шакллантирди ёки фоизли қарз ҳисобидан ишлаб чиқариш учун ускуна сотиб олди. ҲАЛОЛ маҳсулот ишлаб чиқариш учун исломда қатъийян тақиқланган РИБОдан фойдаланиш бу ишга умуман алоқаси йўқ истеъмолчи учун муаммо бўлмасада, лекин ўзи бемаънилик (инглиз тилида айтганда "nonsense"). Бу ҳудди, бир мискинга садақа қилиб савобга эга бўлиш учун бошқа бир мискинни пулини ўғирлашга ўхшайди. Шунақа бемаъни ҳолатлар бўлмаслиги учун ислом молияси бўйича қонун тезроқ қабул қилиниши кераклигига яна бир бор амин бўламиз. Зеро, ислом молияси бўйича қонун қабул қилиниши "ҳалол" бозор иштирокчиларини "ҳалол" маблағлар ҳисобига молиялаштириш ва шу орқали ушбу бозорни кенгайтириш, хусусан ҳалол маҳсулотлар экспортини ривожлантириш имкониятларини оширишга жиддий ҳисса қўшади, чунки шундай қилинса шартли равишда "RIBA FREE_HALAL" шиори остидаги миллий маҳсулотларимизни хорижий истеъмолчиларга турли халқаро савдо платформалар орқали тарғиб қилишимиз мумкин бўлади. Таъкидлаш лозим, бундай маркетинг усул шу пайтгача бошқа бирор мамлакат томонидан қўлланилганлигини билмаймиз.
Валлоҳу аълам.
#қисқа_савол_жавоблар
ҚЎЙ ЁҒИНИ ГЎШТГА АЛМАШТИРИШ
САВОЛ: Қўй сўйган эдим. Думбаси катта чиқди. Шуни қассобдан гўштга алмаштирсам бўладими? Думба ёғини кўпроқ бериб, гўштни озроқ олсам ҳам бўладими?
ЖАВОБ:
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим.
Гўшт ва думба ёғи бошқа бошқа жинслар
туркумига киргани учун тенгма-тенг ҳам, бирини ортиқча қилиб ҳам айрибошлаш мумкин. Фақатгина
нақдма-нақд бўлиши шарт
, насияси мумкин эмас.
Бу ҳақда аллома Жамолуддин Ҳалабий раҳимаҳуллоҳ шундай деганлар:
“Гўштни думба ва ёғга бирини кўпроқ қилиб алмаштириш жоиз”. (“Ал-Ҳовий қудсий” китоби).
Валлоҳу аълам.
Манба: Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази
Изоҳ
: ушбу савол-жавоб рибога (аниқроғи "рибо ал-фадл"га) оид экан. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «
Тиллага тилла, кумушга кумуш, буғдойга буғдой, арпага арпа, хурмога хурмо, тузга туз, ўхшашга ўхшаш, тенгма-тенг, қўлма-қўл. Қачон ушбу жинслар турлича бўлса,
агар қўлма-қўл бўлса
, қандай хоҳласангиз, сотаверинглар
», деганлар. Шунга кўра жавобда нақдга-нақд (қўлма-қўл) бўлсин дейилган.
Бу рибовий маҳсулотларга тегишли қоида. Ҳанафий мазҳабида "рибовий" маҳсулотлар деганда олтин-кумуш/пул бирликлари ҳамда вазн ва ҳажм билан ўлчанадиган нарсалар тушунилади. Бошқа мазҳабларда эса олтин-кумуш/пул бирликлари ҳамда вазн ва ҳажм билан ўлчанадиган озиқ-овқат маҳсулотлари тушунилади.
@IslomMoliyasi
6. Танқислик яратиш мақсадида маҳсулотларни сотмасдан ушлаб туриш тақиқи
Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинган ҳадисда:
“Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: “Кимки, бирор озуқа турини қирқ кеча эҳтикор қилса, бас, у кимса Аллоҳдан бегона бўлибди, Аллоҳ ҳам ундан бегона бўлибди. Ва қайси бир маҳалла аҳлида бир киши қорни оч ҳолда тонг оттирган бўлса, демак, улардан Аллоҳнинг зиммаси (ҳимояси) кўтарилибди”
(Имом Аҳмад ривояти).
Монополияни тақиқлашнинг моҳияти кўпчилик одамлар учун зарарга йўл қўймасликдир.
┈•┈•┈•⊰✿
➖
✿⊱•┈•┈•┈
7. Қимор (майсир) ўйинлари тақиқи
┈•┈•┈•⊰✿
➖
✿⊱•┈•┈•┈
8. Порахўрлик тақиқи
Пора берувчи, олувчи ва воситачи учун ҳам ҳаром (тақиқланган) амалдир. Ёлғонни тасдиқлаш, адолатсизликка ёрдам бериш ёки кимнидир қонуний ҳуқуқидан маҳрум қилиш мақсадида пора бериш тақиқланади.
┈•┈•┈•⊰✿
➖
✿⊱•┈•┈•┈
9. Исрофгарчиликнинг тақиқланиши
Мусулмон ўз мол-мулкига масъулиятли ва оқилона ёндашади, маблағларни беҳуда сарфламайди, хатто эзгу мақсадлар йўлида ҳам. Масалан, агар сўраган одам маблағни яхши мақсадлар йўлида сарфламаслиги, маълум бўлса, мусулмон бундай ёрдамдан воз кечади. Шу билан бирга, исрофгарчиликка тақиқ мусулмоннинг қиммат ва сифатли нарсалар сотиб олмаслиги кераклигини англатмайди. Агар одам маълум даражада фаровонликка эга бўлса, унинг асосий эҳтиёжлари қондирилган бўлса, оиласи маблағга муҳтож бўлмаса, у мунтазам равишда закотларини тўлаб юрса, қиммат ва сифатли нарсаларга пул сарфлаши айб эмас. Бироқ, бунда ақлга сиғмайдиган даражадаги сарф-харажатлар бўлмаслиги керак.
Валлоҳу аълам.
🌐
Манба: азан.кз
🔗
@IslomMoliyasi
#фойдали
Мусулмон иқтисодий фаолиятидаги 9 асосий тақиқ
1. Ижтимоий зарар келтирувчи маҳсулотлар ва фаолият турлари тақиқи
Бунга спиртли ичимликлар, ҳар қандай маст қилувчи ичимликлар ва гиёҳвандлик воситалари истеъмол қилиш, жамиятнинг ахлоқий жиҳатдан бузилишига олиб келадиган маҳсулотлар ишлаб чиқиш, чўчқачилик, шунингдек, бу нарсалар савдоси, ташиш, реклама қилиш ва бу йўналишда ҳар қандай воситачилик фаолияти киради.
Албатта, У зот сизларга фақат ўлимтикни, қонни, чўчқанинг гўштини ва Аллоҳдан бошқага сўйилганни ҳаром қилди. Кимки мажбур бўлса-ю, зулм қилмай, ҳаддан ошмай (еса), унга гуноҳ бўлмас. Албатта, Аллоҳ мағфиратли ва раҳимлидир
.
(Бақара сураси, 173 оят).
Ушбу ишлаб чиқариш ва савдо турларининг ривожланишига кўмаклашиш ҳам ҳаромда иштирок этишга тенглаштирилади.
┈•┈•┈•⊰✿
➖
✿⊱•┈•┈•┈
2. Алдаш («ғабн»), тарозидан уриб қолиш, шунингдек маҳсулот камчилигини яширишга тақиқ
Муқаддас Қуръонда шундай дейилган:
Етимнинг молига то вояга етгунча яқинлашманг. Магар яхши йўл билан бўлса, майли. Ўлчов ва тарозини адолат ила тўлиқ адо этинг. Биз ҳеч бир жонни тоқатидан ташқари нарсага таклиф этмаймиз. Агар гапирсангиз, қариндошингиз бўлса ҳам, адолат қилинг. Аллоҳга берган аҳдингизга вафо қилинг. Буларни сизга амр қилдикки, шояд, эсласангизлар.
(Анъом сураси, 152 оят).
Эй қавмим, ўлчаш ва тортишни адолат ила мукаммал қилинг. Одамларнинг нарсаларини камайтириб қолманг ва ер юзида бузғунчилик қилиб юрманг.
(Ҳуд сураси, 85 оят)
Ушбу тақиқ маҳсулот камчилигининг ҳар қандай шаклда яширилишини қамраб олади
Шунга мос равишда, атайлаб маҳсулотнинг ишлаш муддатини қисқартириш сиёсати ҳам ҳаромдир, бу харидорни ўша ишлаб чиқарувчининг кейинги авлод маҳсулотини сотиб олишга ундаш учун қилинади. Бунда кафолат муддати, одатда, маҳсулотнинг "белгиланган" ҳаёт циклидан сал олдин тугайди.
┈•┈•┈•⊰✿
➖
✿⊱•┈•┈•┈
3. «Рибо» тақиқи
Рибони ейдиганлар (қабрларидан) фақат шайтон уриб, жинни бўлган кишидек довдираб турарлар. Бундай бўлиши уларнинг, тижорат ҳам рибога ўхшаш-да, деганлари учундир. Ва ҳолбуки, Аллоҳ тижоратни ҳалол, рибони ҳаром қилган. Кимки Роббидан мавъиза келганда тўхтаса, аввал ўтгани ўзига ва унинг иши Аллоҳнинг Ўзига ҳавола. Кимки, яна (рибога) қайтса, ана ўшалар дўзах эгаларидир. Улар унда абадий қолурлар.
Аллоҳ рибони доимо нуқсонга учратур ва садақаларни зиёда қилур. Ва Аллоҳ ҳар бир кофир, гуноҳкорни хуш кўрмас.
(Бақара сураси, 275-276 оятлар)
Эй, иймон келтирганлар! Агар мўмин бўлсангиз, Аллоҳга тақво қилинг ва рибонинг сарқитини ҳам тарк қилинг.
(Бақара сураси, 278 оят)
Ислом фоизни тўлаш ва олишни тақиқлагани, фойда олишни маъқулламаслиги ёки нақд ҳисоб-китоб ёки айирбошлаш иқтисодиётига қайтишни рағбатлантиришини англатмайди. Шунингдек, ислом молия муассасалари бепул молиялаштириш билан шуғулланадиган хайрия ташкилотлари деган фикр нотўғридир.
Фоизсиз қарзлар ("қарз ҳасан")
ислом молия муассасалари томонидан қўлланилади, лекин чекланган миқёсда.
Ислом банк тизимининг омонатчиларини сармоядорлар ёки акциядорлар билан солиштириш мумкин, улар банк фойда олганида дивиденд олишади, банк зарар эълон қилса, улар ҳам зарар кўришади. Мақсад ислом шартномасидаги фойдани лойиҳанинг самарадорлиги ва сифати билан боғлашдир, бу эса бойликнинг адолатли тақсимланишини таъминлайди.
┈•┈•┈•⊰✿
➖
✿⊱•┈•┈•┈
4. Мажбурлашга («икроҳ») нисбатан тақиқ
Ҳар қандай битим барча иштирокчиларнинг ихтиёрий розилиги билан тузилиши ва томонлардан биронтасини қийин иқтисодий шароитга қўйиб уни битимда мажбуран иштирок этишига қўймаслик керак.
┈•┈•┈•⊰✿
➖
✿⊱•┈•┈•┈
5. Тиланчилик ва хиралик билан сўрашга нисбатан тақиқ
Қуръонда ҳақиқий муҳтожлар ҳақида шундай дейилган:
"... (Садақа ва хайру эҳсонлар) Аллоҳнинг йўлида тутилган, ер юзида касб қилишга қодир бўлмаган, иффатлари туфайли билмаган киши уларни бой деб ўйлайдиган фақирларгадир. Уларни сиймоларидан танийсан, одамлардан хиралик қилиб сўрамаслар. Нафақа қилган яхшиликларингизни Аллоҳ албатта билгувчидир...."
(Бақара, 273 оят).
Тиланчилик самарали меҳнатдан фарқли ўлароқ, қораланган даромад тури ҳисобланади.
┈•┈•┈•⊰✿
➖
✿⊱•┈•┈•┈
Ассалому алайкум!
Биз ислом молиясидаги энг жиддий гуноҳ ҳисобланувчи рибо масаласида жуда кўп мақола ва маълумотлар қўйганмиз. Бугун шу мавзуга доир яна бир маълумот -
Рибонинг ҳаётий мисолларда кўринишлари
ни эътиборингизга ҳавола қилмоқчимиз.
┈•┈•┈•⊰✿
➖
✿⊱•┈•┈•┈
1⃣
Нодир қўшнисига 3 ой муддатга 1,100 доллар қилиб қайтариш шарти билан 1,000 доллар (фоизли) қарз берди.
Бунинг номи қарз рибоси деб аталади
.
┈•┈•┈•⊰✿
➖
✿⊱•┈•┈•┈
2⃣
Санжар бир ўртоғига 1 ой муддатга 1,000 доллар фоизсиз қарз берди, лекин қарзни 1 ой муддат ичида қайтармаса, ҳар бир ўтган кун учун 1 доллардан жарима (пеня) тўлашни шарт қилди.
Бунинг номи ҳам қарз рибоси деб аталади
.
┈•┈•┈•⊰✿
➖
✿⊱•┈•┈•┈
3⃣
Илҳом ҳамкасбидан 100 долларни сўмга айирбошлаб беришини илтимос қилди. Ҳамкасби 100 долларни олиб, 2 соат дан кейин сўм олиб келишини айтди ва Илҳом бунга рози бўлди.
Буни номи рибо ан-насия деб аталади.
┈•┈•┈•⊰✿
➖
✿⊱•┈•┈•┈
5⃣
Анвар 1 тонна "Авангард" навли гуручни 0,9 тонна "Аланга" навли гуручга айирбошлади.
Бунинг номи рибо ал-фазл деб аталади.
┈•┈•┈•⊰✿
➖
✿⊱•┈•┈•┈
5⃣
Алишер "Алфа" корхонасининг имтиёзли акцияларини сотиб олди. Унга кўра, мазкур корхона йил давомида даромад олиши ёки олмаслигидан қатъий назар Алишер келишилган ҳақ (дивиденд) олиши белгиланди. Бу ҳолат ҳам рибо ҳисобланади.
┈•┈•┈•⊰✿
➖
✿⊱•┈•┈•┈
6⃣
Насиба дугонасига тилла узукни насияга, яъни пулини 3 ойда қилиб бериш шарти билан сотди.
Бунинг номи рибо ан-насия деб аталади.
┈•┈•┈•⊰✿
➖
✿⊱•┈•┈•┈
7⃣
Зебо холасидан 2 граммли қуйма олтин олди ва ўрнига 1,5 грамли тилла узук берди.
Бунинг номи рибо ал-фазл деб аталади.
┈•┈•┈•⊰✿
➖
✿⊱•┈•┈•┈
8⃣
Салим тадбиркорлик билан шуғулланадиган ўртоғи Равшанга 5 минг доллар пул берди ва унинг тадбиркорлик фаолиятига аралашмаслигини, фойда кўрса, Равшаннинг ўзи кўнглидан чиқариб бирор улуш бериши, агар фойда кўрмаса ҳеч нарса бермаслигини, асосийси берилган 5,000 долларини роппа-роса 1 йилда қайтариб берса бўлди эканлигини айтди. Равшан бу шартга рози бўлди.
Бундай келишув ҳам рибо ҳисобланади.
┈•┈•┈•⊰✿
➖
✿⊱•┈•┈•┈
9⃣
А фирма Б фирмага 3 ой муддатга 10 минг доллар қарз берди, Б фирма олинган қарзни белгиланган муддатда қайтармади. А корхона факторинг билан шуғулланувчи компанияга ўша қарзни 9000 долларга сотиб юборди. Факторинг компанияси 1 ой муддат ичида Б компаниядан 10 минг долларни ундириб олди.
Бу ҳолат ҳам рибо ҳисобланади.
┈•┈•┈•⊰✿
➖
✿⊱•┈•┈•┈
1⃣
0⃣
Рустам дўстининг корхонасига шерикчилик асосида 200 миллион сўм сармоя киритди. Киритган сармояси эвазига ҳар ой 3 млн. сўм пул олишини шарт қилди. Дўсти бунга рози бўлди.
Бундай келишув ҳам рибо ҳисобланади.
✈️
@IslomMoliyasi
#қисқа_савол_жавоблар
САВДОДА ЧЕГИРМА МАСАЛАСИ
САВОЛ
: Ҳозирда мол бозорларида бир нарса одат бўлибди. Харидор қорамол сотувчиси билан шундай келишув қиляпти: “Қорамолни сўямиз ва чиққан гўштига 100 мингдан бераман, сиз беш кг гўшт чегирма (скидка) қилиб берасиз”. Агар харидор ҳам шунга рози бўлса, бундай келишув тўғрими?
ЖАВОБ
: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Бундай келишув фақат қорамолда эмас, бошқа савдо маҳсулотларида ҳам учраб туради. Масалан, харидор картошка сотувчисига 20 кг сотиб оламан, 1 кг чегирма (скидка) қилиб берасизми, дейди. Бундай келишув савдони фосид қилади.* Чунки савдода икки томоннинг бирига фойда бўладиган шартлар қўшиш уни фосид қилади (бузади). Сўралаётган келишувда харидорга фойда бўладиган шарт қўйилмоқда. Чунки харидор ҳеч қандай тўловсиз 5 кг гўштга эга бўлмоқда.
Шу сабабли бундай келишув нотўғри ҳисобланади. Сотувчининг рози бўлиши бу ишни жоиз қила олмайди. Чунки гоҳида сотувчи пулга ўта муҳтож бўлганидан ёки маҳсулоти сотилмай қолишидан қўрқиб, мажбурий рози бўлади.
Бунинг ўрнига нархни 100 минг эмас, камроқ пулга келишилса, шариатга мувофиқ иш тутган бўлади. Валлоҳу аълам.
Манба
: Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази
*
Изоҳ
: демак, 20 кг. картошка оламан бир килосини текинга берасизми эмас, балки 20 кг.картошка нархи 100 минг сўм бўлса шундан 5 минг сўм ўтиб берасизми (ёки 95000 сўмга берасизми) деб савдолашса бўлар экан. Валлоҳу аълам.
@IslomMoliyasi
#эслатма
Дебит, тўлов ҳамда кредит карталари бўйича қисқача маълумот
Ушбу маълумотлар AAOIFIнинг 2-сонли шариат стандарти асосида тайёрланган. AAOIFI – Ислом молияси соҳасида шариат стандартлари ишлаб чиқиш, мувофиқлаштириш ва тартибга солиш билан шуғулланувчи етакчи халқаро ташкилот.
Дебит (чиқим) карталар
Ислом молия муассасалари дебит карталари чиқаришлари мумкин, фақат бундай карта эгалари ўз харажатларни карта ҳисоб-рақамидаги қолдиқдан оширмасликлари керак, акс ҳолда банк карта эгаси ҳисоб-рақамидаги мавжуд маблағдан кўра кўпроқ сарф-харажат қилганлиги учун фоиз ҳисобланади ва ундирилади, бу эса айни рибо бўлади.
Тўлов карталари
Ислом молия муассасаларига қуйидаги шартлар асосида тўлов карталари чиқаришлари мумкин:
- Муассаса томонидан тақдим қилинган молия маблағлари учун фоиз олинмайди;
- Кафолат сифатида мижоз томонидан банкка тақдим қилинган ҳар қандай молия маблағлари мижоз розилиги билан турли лойиҳаларга сармоя сифатида киритиши (инвестиция) қилинади ёки фоизсиз омонат сифатида сақланади. Фақат бунда карта эгаси ва молия муассасаси маблағлар таъқиқланган мақсадларда ишлатилмаслиги юзасидан келишиб олишлари керак бўлади.
Кредит карталари
Ислом молия муассасалари фоизга асосланган кредит карталари чиқаришлари мумкин эмас.
Тўловлар
- Ислом молия муассасалари савдогарлардан устама (комиссия) олишлари мумкин;
- Ислом молия муассасалари карта эгаларидан аъзолик бадаллари, картани янгилаш ёки алмаштириш лозим бўлганда ўз хизматлари учун ҳақ олишлари мумкин.
Бошқа турли масалалар (шартлар)
- Ислом молия муассасалари томонидан карта эгаларига шариат томонидан тақиқланган имтиёзлар берилиши жоиз эмас;
- Картадан нақд пул ечиб олинганда ислом молия муассасалари ҳам ўрнатилган/белгиланган хизмат ҳақи олишлари мумкин.
Манба:
AMANAH ADVISORS Global Islamic Finance & Fintech Services
https://islommoliyasi.uz/uz/bank-kartalari/
@IslomMoliyasi
#қисқа_савол_жавоблар
Нуқсонли молни сотиб юбориш
Ассалому алайкум! Яқинда бошқа бир давлатдан велосипед сотиб олган эдим велосипед етиб келгач, баъзи бир нуқсонлари борлиги учун велосипедни қайтариб бериш ҳақида ариза ёздим. Шу орада бир биродаримиз велосипедни ўзини тан нархига сотиб олди. Шундан кейин 2 кун ўтиб велосипедни қайтариб бериш юзасидан ёзган аризам кўриб чиқилиб қайтариб олинмаслиги ҳақида хабар беришди, лекин мени ҳисобимга сотиб олган пулимдан маълум бир қисмини қайтариб ташлаб беришди (нуқсонлари эвазига). Мен шу пулларни ўзимда олиб қолдим. Шу ишим тўғрими, агар нотўғри бўлса бу ишда қандай йўл тутишим керак?
«Зикр аҳлидан сўранг» ҳайъати
:
Ва алайкум ассалом! Нуқсонли молни қайтариб беришга ариза ёзгач уни бошқага сотиб юборибсиз. Бу билан ушбу ҳуқуқингиздан (яъни қайтариб бериш ҳуқуқидан) маҳрум бўлгансиз. Шунга қарамай сотувчидан пул олибсиз. Сотувчига қилган ишингизни ёзиб юборинг, пул сизда қолишига рози бўлишса олиб қолишингиз мумкин, рози бўлишмаса қайтариб бериб юборинг. Валлоҳу аълам!
Изоҳ: нуқсонли молни нуқсони борлигини билиб турган ҳолда ишлатиб юбориш, сотиб юбориш, ижарага бериб фойдаланиш каби ишлар харидорни молни айби туфайли сотувчига қайтариб бериш ҳуқуқидан маҳрум қилади.
@IslomMoliyasi