Foydali metod

Kimyo fani ustozlari va tadqiqotlar o'tkazishga qiziquvchi ota onalar uchun
🤗

Buyuk faylasuflarimiz tun sokinligidan ilm yo‘lida samarali foydalanishgan.
"Kun va tun" metodi
🌝
Bu metodda o‘quvchilar kichik guruhlarga bo‘linadilar. 3-4ta guruhlar hosil qiling. Guruh a'zolari aylana tarzda bir-birlariga yaqinroq o‘tirishadi.
🌚
O‘qituvchi ishtirokchilarga umumiy topshiriq beradi. Misol/masala/savolni hammaga o‘qib beradi.
🌝
Topshiriq diqqat bilan tinglangach murabbiy "kun" va "tun" buyruqlarini birin-ketin bera boshlaydi.
🌚
"Tun" deyilganda o‘quvchilar parta ustiga boshlarini qo‘yib, yotishadi. Va shu holatlarida topshiriqni muhokama qilishadi. Javobini o‘zaro qidirishadi.
🌝
"Kun" deyilganda esa boshlarini ko‘tarishadi. "Tun" da bo‘lib o‘tgan muhokama natijasini, ya'ni savol javobini har bir a'zo o‘z oldidagi qog‘ozchaga yozadi. Muhokama, tahlil umumiy qilinadi, ammo javobni hamma o‘zi alohida-alohida yozib beradi.
🌚
Bunda faqat "tun" da gaplashish mumkin. Kunduzi so‘z, imo-ishora ishlatish ta'qiqlanadi. "Kun" da har bir o‘quvchi o‘zi uchun savolning javobini tezlik bilan yozishga ulgurishi kerak.
🌝
O‘qituvchi tomonidan "kun/tun" buyrug‘i tez-tez almashtirilib beriladi.
🌚
Metod davomiyligi topshiriqning oson yoki murakkabligiga ko‘ra belgilanadi.
🌝
Vaqt nihoyasiga yetgach guruhdagi har bir a'zo javobi yig‘ib olinib, tahlil qilinadi. Ishtirokchilar sonidan kelib chiqib jamoaning 70 foiz javobi to‘g‘ri yozilgan bo‘lsa, keyingi bosqichga o‘tishlari mumkin.
🌚
Shu tarzda mashg‘ulot bir necha marotaba takrorlanadi.
🌝
"Kun va tun"dan eson-omon o‘tib, g‘olib bo‘lgan jamoa taqdirlanadi.
🌚
Mag‘lub jamoa "tun" ni behuda o‘tkazib, ilm olish bilan emas ko‘p uxlash bilan o‘tkazgan bo‘ladi.
😁
Afzalliklari
:
🌞
Darslikda mavzudan keyin berilgan savol-topshiriqlarni mana shunday tarzda qiziqarli qilib so‘rash mumkin.
🌞
O‘quvchilar bilan kunlarimizni, tunlarimizni unumli tarzda bilim olish, yaxshi amallar bajarish bilan o‘tkazishimiz lozimligi haqida fikrlar yuritiladi.
🌞
Tuni bilan telefon, kompyuterda keraksiz vaqt sarflayotgan yoshlar uchun foydali maslahatlar beriladi.
Bundan tashqari, muhokama qilingan ma'lumotlarni to‘g‘ri qo‘llash orqali o‘rinli javob berishadi. O‘quvchilarda an'anaviy holatda emas, noan'anaviy usulda zukkolik refleksi rivojlanadi.

Oq va qora metodi
👇

Dars jarayonidagi
Monotonlik nima ekanligini biladiganlar
❤️
ni bilmaydiganlar
🤷‍♀
bilishni hohlaydiganlar
🙋‍♀
bosamiz

🧠
Mental xaritalar usuli
“Mental xaritalar” bu o‘quvchilarning
fikrlash jarayonini vizual shaklda ifodalash, mavzular orasidagi mantiqiy bog‘liqlikni ko‘rsatish va o‘rganilgan bilimlarni tizimlashtirishga yordam beruvchi
interaktiv o‘qitish vositasidir.
Bu usulda QR kodga ega bo‘lgan shaxsiy o‘quvchi
kartochkalari yoki elektron raqamli xaritalar
ishlatiladi.
Har bir o‘quvchining kartasi uning
individual o‘quv profili, yutuqlari va javoblari bilan
bog‘lanadi.
Mental xarita (Smart Card) yordamida o‘qitish bosqichlari
🔹
Asosiy mavzuni aniqlash
Dars boshlanishida o‘qituvchi asosiy g‘oyani yoki mavzuni markazga joylashtiradi. Bu markaziy g‘oya darsning yo‘nalishini belgilab beradi.
Masalan, “Energiya turlari” mavzusi tanlansa, markazda shu so‘z joylashtiriladi.
🔹
Muhokama va g‘oyalarni tarmoqlash
O‘quvchilar bilan birgalikda mavzuga oid kichik muhokama o‘tkaziladi. Natijada asosiy g‘oyadan tarqaladigan tarmoqlar aniqlanadi.
Har bir tarmoq mavzuning kichik bo‘limini aks ettiradi (masalan: quyosh energiyasi, shamol energiyasi, suv energiyasi va h.k.).
🔹
Slaydlar yoki vizual taqdimotdan foydalanish
O‘qituvchi dastlab asosiy tarmoqlarni ko‘rsatuvchi slaydni taqdim etadi.
Bu bosqichda o‘quvchilar xaritaning umumiy tuzilmasini tushunib oladilar.
🔹
Xaritaning bosqichma-bosqich to‘ldirilishi
Mavzu o‘rganilgan sari xaritaga yangi tarmoqlar, bog‘lovchi chiziqlar va kalit so‘zlar qo‘shilib boriladi.
Bu jarayon o‘quvchilarning fikrlashni mantiqan bog‘lash, tizimlashtirish va xotirada mustahkamlash qobiliyatini rivojlantiradi.
🔹
Umumlashtirish va tahlil
Dars yakunida barcha tarmoqlar ko‘rib chiqiladi, o‘rganilgan material asosida umumiy xulosa chiqariladi.
Xarita asosida seminar topshiriqlari, savol-javob mashg‘ulotlari yoki ijodiy vazifalar bajariladi.
🔹
Mazkur usulning afzalliklari
➖
O‘quvchilarda vizual tafakkur va ijodiy fikrlashni rivojlantiradi.
➖
Murakkab mavzularni strukturali va oson shaklda eslab qolishga yordam beradi.
➖
Darsda interaktivlik va faollikni oshiradi.
➖
O‘qituvchi uchun o‘quvchilarning tushunish darajasini tezkor tahlil qilish imkonini beradi.
➖
Har bir o‘quvchining individualligini hisobga olgan holda baholash tizimini shakllantiradi.

Rolli oyinni tashkil etishda ba'zi tavsiyalarni berdim
👆

🎭
Darsda sahnalashtiruvchi o‘yinlar
Bu usul o‘quvchilarga o‘qish jarayonida real vaziyatlarni o‘rganishga imkon beradi. Ular turli strategiyalarni nazorat qilingan muhitda sinab ko‘rish uchun boshqalar bilan muloqot qilishlari mumkin.
Ushbu usulda
har bir o‘quvchiga muloqot doirasida aniq rollar
tayinlanadi.
O‘quvchilar belgilangan ko‘rsatmalarga muvofiq harakat qilib,
birinchi urinib ko‘rishdan keyin o‘zgarishlar qilishlari
mumkin.
Metodni o‘tkazish bosqichlari:
Vaziyat va rollarni belgilash.
O‘qituvchi mashg‘ulot mavzusiga mos keladigan hayotiy vaziyatni tanlaydi (masalan: aeroportda, restoranda, shifokor qabulida, sudda, ish suhbatida). Har bir ishtirokchiga aniq rol beriladi (mijoz, kassir, bemor, politsiyachi va h.k.).
Tayyorlov bosqichi.
O‘quvchilarga rollari va kerakli lug‘atlar, iboralar, so‘zlashuv uslublari tushuntiriladi. Ular o‘z rollariga tayyorlanadilar va asosiy jumlalarni yozib oladilar yoki rollarini mashq qiladilar.
Rolli o‘yinni ijro etish.
Juftlikda yoki kichik guruhda o‘quvchilar vaziyatni sahnalashtiradi. Jarayon davomida ular o‘z rollariga mos tarzda muloqot qiladilar, muammolarni hal qilishga harakat qiladilar. O‘qituvchi kuzatadi va kerak bo‘lsa, til yoki nutq xatolariga e’tibor beradi.
Tahlil va fikr almashish.
Har bir sahnadan keyin muhokama o‘tkaziladi:
– Nima yaxshi chiqdi?
– Qanday iboralar ishlatildi?
– Qayerda xatolik bo‘ldi?
O‘quvchilar bir-birini baholaydi yoki o‘qituvchi umumlashtiradi.

🏐
“Sakrovchi to‘p” mashg‘uloti
Maqsad:
o‘quvchilarni ijodiy fikrlashga, tez o‘ylashga va g‘oya topishga o‘rgatish. Bu o‘yin orqali ular bir-birining fikrlarini davom ettirish va g‘oyalarni bog‘lashni mashq qiladilar.
Tayyorlov bosqichi:
➖
Sinfni 4–6 kishilik kichik guruhlarga bo‘ling.
➖
Har bir guruhga bitta yumshoq to‘p bering.
Har bir guruhda bir kotib bo‘lsin — u g‘oyalarni doskaga yoki katta karton varaqqa yozadi.
Jarayon bosqichlari:
➖
Guruh a’zolari doira shaklida turishadi.
➖
O‘qituvchi: “Endi to‘pni bir-biringizga oting” deydi.
➖
To‘pni tutgan kishi biror tasodifiy so‘z aytadi (masalan: “yomg‘ir”).
➖
Keyingi to‘pni tutgan kishi dars mavzusiga bog‘liq so‘z aytadi (masalan: “tabiat”, agar dars tabiat haqida bo‘lsa).
➖
Yozuvchi bu ikki so‘zni yonma-yon yozadi: “yomg‘ir + tabiat”
➖
Endi guruhdagi hamma shu ikki so‘zdan ilhomlanib yangi g‘oyalar o‘ylaydi.
Masalan: “Yomg‘irdan so‘ng tabiat uyg‘onadi”, “Ekologiya haqida hikoya yozamiz”, “Yomg‘ir tomchilari haqida she’r” va h.k.
➖
So‘ng to‘p yana boshqa odamga otiladi va jarayon qaytadan boshlanadi.
Muhokama (Dars yakunida)
Har bir guruhga
quyidagicha savollar
beriladi:
➖
Qaysi g‘oyalar samarali deb o’ylaysiz?
➖
Qaysi so‘z kombinatsiyasi eng qiziq bo‘ldi?
➖
Nimalarni o‘rganishdi yoki nimalar oson/qiyin bo‘ldi?