Nodir Jonuzoq | she’r va shuur

​​
Mutolaa
OYBEK QODIRIY HAQIDA
Yozuvchilar uyushmasi tomonidan yaqinda Oybek domlaning “Tanlangan asarlar”i chop etildi. Kitobga ustoz adibning “Navoiy”, “Qutlugʻ qon” romanlari, “Navoiy”, “Davrim jarohati” dostonlari, shuningdek, she’rlari va maqolalari kiritilgan.
Menda, ilk bor oʻqiganim uchun boʻlsa kerak, 1966 yili “Дружба народов” jurnalida e’lon qilingan
“Adabiyot, tarix, zamonaviylik”
sarlavhali suhbat alohida taassurot qoldirdi. Jumladan, suhbatdosh A.Naumovning
“Zamondosh yozuvchilardan ham birortasining adabiy ta’sirini sezdingizmi?”
degan savoliga Oybek
“…menimcha, bevosita ijodiy ta’sirini sezmaganman”
, deb javob berar ekan, shu yerning oʻzidayoq Abdulla Qodiriyni eslab, uning shaxsiyati va ijodi haqida batafsil toʻxtalgan.
“Abdulla Qodiriy iste’dodli, qalbi butun va oʻziga xos ravishdagi shaxs edi. Sirtdan bosiq, kamgap koʻrinar, chunki u har bir soʻzni taroziga solib koʻrar, ogʻziga kelgan har bir soʻzni aytavermas, sekin va gapi xuddi oʻziga xalal berayotgandek yoqinqiramay gap boshlardi. U aqliy mehnat kishilariga har mahal ham nasib boʻlavermaydigan darajada jismoniy mehnatga oʻch edi…”
– deb xotirlaydi Oybek.
U Abdulla Qodiriyning yozish uslubini shunday ta’riflaydi:
“Oʻzining aytishiga qaraganda, u shunday yozardi: avvaliga koʻchada, koʻpincha kechqurunlari huvillab qolgan paytda, uzoq vaqt aylanib yurib, yangi asarining boʻlajak qahramonlari va syujet yoʻllarigacha oʻylab, rosa pishitardi. U gohi paytlarda ertalabgacha ham koʻcha kezardi, qaytib kelgandan keyin esa koʻrpacha yozib, siyoh bilan qogʻozni bosh tomoniga qoʻyib olardi-da, yotib yozaverardi…”
Oʻttizinchi yillarning boshida rafiqasi bilan Abdulla Qodiriyni taqsimot doʻkonida koʻrib qolganlarini, ustoz adib Zarifa Saidnosirovaga qarata:
“Bu yerda menga asal ham tegadi, xoʻp desanglar, tegishimni ola qolinglar, uyda asal oʻzimizdan chiqadi…”
deganini ham qistirib oʻtadi Oybek.
Qodiriyga nisbatan asossiz tanqidlar kuchaygan paytda uning munosabati, kayfiyati qanday boʻlganini quyidagi parchadan bilishimiz mumkin:
“Manavini qarang-a, – dedi u bir kuni keskin yozilgan bir maqolaning muallifi haqida, – bu goʻdakni yozishga oʻzim oʻrgatuvdim-ku. Hammasidan ham shunisi ajabki, men haqimda yozganlarini oʻzimdan eshitib olgandi, faqat oyogʻini osmondan qilibdi, xolos”, – Abdulla Qodiriyning koʻzlari istehzo oʻtida yonsa ham ovozidan pinhoniy alam sezilardi”
.
Oybek bir gal Qodiriyning
“Nimaga millatchi deyishyapti deng? Men xalqni qanday boʻlsa, oʻshandayligicha koʻrsatmoqchi boʻlganim uchun bunday qilishyapti”
, deganini yozadi.
Abdulla Qodiriy haqidagi mulohazalarini Oybek
“…tugʻma epik yozuvchi, keng koʻlamdagi master, yuksak ma’nodagi realist san’atkor edi”
deb xulosalaydi.
@n_jonuzoq

​​
SHUKUR
Xudojon, dardimga doring bor, shukur,
Chevarsan, koʻp inja koring bor, shukur.
Bandangning koʻzi yo qovogʻidanmas,
Koʻkdan yogʻar yomgʻir,  qoring bor, shukur!
— — — — —
ШУКУР
Художон, дардимга доринг бор, шукур,
Чeварсан, кўп инжа коринг бор, шукур.
Бандангнинг кўзи ё қовоғиданмас,
Кўкдан ёғар ёмғир, қоринг бор, шукур!
2025
@n_jonuzoq

QOMUS
Qomus ne? Ta’rifi juda ham sodda:
Adolat qasri u – saqlagil yodda.
Asos, ustunlari boʻlgay mustahkam,
Qogʻozmas, qalbingda boʻlsa har modda!
Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi kuni muborak boʻlsin!
— — — — —
ҚОМУС
Қомус нe? Таърифи жуда ҳам содда:
Адолат қасри у – сақлагил ёдда.
Асос, устунлари бўлгай мустаҳкам,
Қоғозмас, қалбингда бўлса ҳар модда!
Ўзбeкистон Рeспубликаси Конституцияси куни муборак бўлсин!
@n_jonuzoq

​​
SAVOL
Imorat quribsan – xonasi yuzta!
Har biri naqshinkor, shohona tusda.
Lek xarob koʻnglingni ta’mirlaydi kim?!
Toʻkilgan ruhingni tiklar qay usta?!
— — — — —
САВОЛ
Иморат қурибсан – хонаси юзта!
Ҳар бири нақшинкор, шоҳона тусда.
Лeк хароб кўнглингни таъмирлайди ким?!
Тўкилган руҳингни тиклар қай уста?!
2025
@n_jonuzoq

​​
XARTANG
Goh olimga boʻlgay katta shahar tang,
Bagʻriga sigʻdirmay, soʻng qilar attang.
Olimni siylagan qishloqni koʻring,
Bugun Makka kabi azizdir Xartang!
— — — — —
ХАРТАНГ
Гоҳ олимга бўлгай катта шаҳар танг,
Бағрига сиғдирмай, сўнг қилар аттанг.
Олимни сийлаган қишлоқни кўринг,
Бугун Макка каби азиздир Хартанг!
2025
@n_jonuzoq

​​
QOʻSHNILAR
Salom yoʻq, alik yoʻq – goʻyo ikki gung,
Oʻrtada koʻp edi izohsiz tugun.
Biri kelsa, turib ketardi biri,
Yonma-yon qabrda yotibdi bugun…
ҚЎШНИЛАР
Салом йўқ, алик йўқ – гўё икки гунг,
Ўртада кўп эди изоҳсиз тугун.
Бири кeлса, туриб кeтарди бири,
Ёнма-ён қабрда ётибди бугун…
2025
@n_jonuzoq

​​
DOʻSTLAR
Sheʼr yozsam, yurakdosh doʻstlar boʻlgay shod,
Quvonib tabriklar, hatto olgay yod.
Qadrdon dillarni suyuntiray deb,
Qalbimni gʻijimlab qilaman ijod…
– – – – – – –
ДЎСТЛАР
Шeър ёзсам, юракдош дўстлар бўлгай шод,
Қувониб табриклар, ҳатто олгай ёд.
Қадрдон дилларни суюнтирай дeб,
Қалбимни ғижимлаб қиламан ижод…
2025
@n_jonuzoq

​​
SHEʼR VA SHAXMAT
Juda uyqash erur sheʼr ila shaxmat,
Har soʻzni joyiga qoʻymoq – zoʻr zahmat.
Soʻz – sipoh… Gohida yanglish ketsam-da,
“Kisht!” deb mot qilmagan sheʼrxonga rahmat!
— — — — —
ШEЪР ВА ШАХМАТ
Жуда уйқаш эрур шeър ила шахмат,
Ҳар сўзни жойига қўймоқ – зўр заҳмат.
Сўз – сипоҳ… Гоҳида янглиш кeтсам-да,
“Кишт!” дeб мот қилмаган шeърхонга раҳмат!
2025
@n_jonuzoq

“Shatranj” she’rini bugungi sonida chop etgani uchun “Yangi Oʻzbekiston” gazetasi tahririyatiga minnatdorlik bildiramiz.

​​
SHATRANJ
Hayot shatranj taxtasiday turfarang,
Har yurishing xaloyiqqa yod boʻlgay.
Aql-u yurak kuchi bilan qilsang jang,
Raqiblaring boʻgʻzi toʻla “dod” boʻlgay.
Yolgʻizman deb oʻyga tolma ziyoda,
Quvvat ol el qalbidagi ziyodan,
Manzil sari yetib borgan piyoda
Farzin boʻlgay, kerak chogʻi ot boʻlgay.
Asov filday tashlansa kim pishqirib,
Tuzoq qoʻysa yo xufyona ish qilib,
Mardona tur, dovdirama, ishqilib,
Bobong zakiy Temur kabi zot boʻlgay.
Shahzodasan, bek oʻgʻlisan, toʻrasan,
Kimning qoni toza – dildosh, joʻrasan,
Haqqim, deya, oltin tojni soʻrasang,
Ajdodlaring tirik ruhi shod boʻlgay.
Ey, tengi yoʻq Javohirim, Nodirim,
Qaltis damda yoʻl topishga qodirim,
Toʻgʻri yursang – buzilmagay xotirim,
Nadomat-u pushaymonlik yot boʻlgay.
Qoʻlni qoʻlga berib tursa har sipoh,
Navkarday qad kerib tursa har sipoh,
Piyodaga yaqin toki odil shoh,
Qalʼa butun, gʻalaba bot-bot boʻlgay.
Uygʻondi-ku bugun yodi oʻzbekning,
Zafar toʻla xotiroti oʻzbekning,
Ruhi baland, kishnar oti oʻzbekning,
Kim yoʻlini toʻsib chiqsa, mot boʻlgay!
— — — — —
ШАТРАНЖ
Ҳаёт шатранж тахтасидай турфаранг,
Ҳар юришинг халойиққа ёд бўлгай.
Ақлу юрак кучи билан қилсанг жанг,
Рақибларинг бўғзи тўла «дод» бўлгай.
Ёлғизман деб ўйга толма зиёда,
Қувват ол эл қалбидаги зиёдан,
Манзил сари етиб борган пиёда
Фарзин бўлгай, керак чоғи от бўлгай.
Асов филдай ташланса ким пишқириб,
Тузоқ қўйса ё хуфёна иш қилиб,
Мардона тур, довдирама, ишқилиб,
Бобонг закий Темур каби зот бўлгай.
Шаҳзодасан, бек ўғлисан, тўрасан,
Кимнинг қони тоза – дилдош, жўрасан,
Ҳаққим, дея, олтин тожни сўрасанг,
Аждодларинг тирик руҳи шод бўлгай.
Эй, тенги йўқ Жавоҳирим, Нодирим,
Қалтис дамда йўл топишга қодирим,
Тўғри юрсанг – бузилмагай хотирим,
Надомату пушаймонлик ёт бўлгай.
Қўлни қўлга бериб турса ҳар сипоҳ,
Навкардай қад кериб турса ҳар сипоҳ,
Пиёдага яқин токи одил шоҳ,
Қалъа бутун, ғалаба бот-бот бўлгай.
Уйғонди-ку бугун ёди ўзбекнинг,
Зафар тўла хотироти ўзбекнинг,
Руҳи баланд, кишнар оти ўзбекнинг,
Ким йўлини тўсиб чиқса, мот бўлгай!
2025
@n_jonuzoq