В и к и п е д и я

Кастель
(каталонча castells) ёки «
одамлардан ясалган минора»
- бу анъанавий равишда Каталониядаги фестиваллар пайтида одамлардан қурилувчи
миноралардир
. Кастеллар жамоаси фестивал давомида энг баланд ва мураккаб минора қуриш бўйича беллашишади. Анъана
Таррагона минтақасидан
келиб чиққан ва айниқса Каталониянинг жанубида кенг тарқалган. Кастель, валенсияликларнинг диний маросими бўлмиш
Муишерангадан
келиб чиққан. Фақат Муишерангадан фарқли кастелларда турли диний маросим ва рақсларсиз, асосий эътиборни
минорани қуришга қаратишади.
Ҳар бир миноранинг номи
иккита рақамни
ўз ичига олади: биринчиси ҳар
бир даражадаги одамлар сонини,
иккинчиси
минорадаги даражалар
сонини билдиради. Масалан,
Tres de Vuit (3 de 8):
минора саккиз даражалик бўлиб, ҳар бир даража уч кишидан иборат.
Википедия

Алан Макмастерс ҳақидаги ёлғон
2012-йил 6-февраль Британиядаги университетлардан бирида, ўқитувчи талабалардан дарс тайёрлашда Википедиядаги мақолалардан фойдаланмасликни, таниши
Мэдди Кеннеди
, электрон тостер ҳақидаги мақолада яратувчи сифатида ўз исмини киритганини мисол келтиради. Дарсда ўтирган талабалар Алан ва Алекс, ҳазил тариқасида Мэдди Кеннеди исмини Алан Макмастерсга ўзгаритириб, ихтирочининг Эдинбурлик эканини, 1893-йилда тостерни яратганини келтириб ўтишади. Бу таҳрирлашлар эса Википедия томонидан мақулланади.
Бир йил ўтгач талабалар, ушбу ёлғон қанчалик узоққа боришини текшириш учун "ихтирочи" Алан Макмастерснинг саҳифасини яратиб, суръати сифатида Аланнинг расмини фотошоп орқали ўзгартириб жойлашади.
Қизиқ томони, Википедиядаги ушбу мақола, турли журнал ва газеталардаги мақолаларда электр тостер ихтирочиси сифати келтириб ўтилади. Талабалар эса газетадаги мақолаларни Википедиядаги мақолага жойлаб бораверади. Шотландиядаги бир мактаб Макмастерс кунини нишонлаши-ю, 50 фунтлик Англия банкнотасида суръати туширилиш мумкин бўлган 989 та номзоддан бири сифатида Алан Макмастерс киритилиши, 2014-йил Шотландия мустақиллиги бўйича референдумда сиёсатчилар Шотландияда Макмастерсдек ихтирочи яшаганини келтириб ўтишганининг барчасига талабаларнинг ёлғон мақоласи сабаб бўлади.
2022-йил июль ойида Reddit веб-сайтининг Википедия мақолаларидаги вандализмга бағишланган бўлими иштирокчиси Адам, мақоладаги Макмастерснинг фотосурати фотошопда қайта ишланганини аниқлаб, бу маълумотни Википедия маъмуриятига маълум қилади. Маълумот тасдиғини топгач Макмастерс ҳақидаги мақолалар ўчирилиб, Алекснинг Википедиядаги саҳифаси блокланади
.
Википедия

Татарлар ва Тартария
Ўрта асрлар хариталарида
Тартария
номли давлатни кўриш мумкин бўлган.
17-аср охирида Москвага келган франсуз тарихчиси Филипп Аврил
Татарлар билан суҳбат чоғида улар ўзларини Тартар эмас Татар дейишларини аниқлайди. Шундан кейин нима учун Европада Тартарлар номи пайдо бўлганини ўрганиб бошлайди.
13-асрда Чингизхон бошлиқ Мўғул-татарларнинг шавқатсизлиги, қонунларга, диний буйруқларга бўйсунмаслиги, ўзи эгаллаган барча ерни кулини кўкка совуриб, аҳолини қириб ташлаши ҳақида хабарлар бутун Европага тарқалади.
Англиялик монах хронист
Матфей Парижский
ўзининг "
Катта хроника(Chronica majora)"
асарида мўғул-татарларни ўта ваҳший қилиб тасвирлаган.
Шундай қилиб Европаликлар ўзлари учун таниш бўлган
Тартар(юнон мифологиясида Аид салтанатининг энг туби ва даҳшатли жойи)
номи билан ассоциация қилишади ва Татар сўзи Европаликлар учун Тартар каби даҳшат ва шавқатсизлик маъноларида қўлланилган.
Ҳозирда инглиз тилида
тартар сифати ўта жаҳлдор инсонга нисбатан
қўлланади.
Википедия

Айсберг
Айсборг
Бёрн Борг 1956-йил 6-июнда
туғилган — собиқ жаҳоннинг 1-рақамли теннисчиси.
1974-йилдан 1981-йилгача
у Франция Очиқ чемпионатида олтита, Уимбилдонда кетма-кет беш марта ва умумий
“Катта дубулға”да 11 марта
ғалаба қозонган
"Open"
эрасининг биринчиси бўлди.
У
1886-йилдан бери кетма-кет олтита Уимблдон финалида қатнашган биринчи
одам бўлди ва бу рекорд
Роджер Федерернинг кетма-кет еттита финалидан(2003–09) кейин янгиланди.
У тўртта иккинчи ўринни эгаллаганига қарамай ҳеч қачон US Open турнирида ғолиб чиқмаган.
Теннисдаги энг қийин дубл бўлган(бир мавсумда)
Роланд Гарос ва Уимбилдонни 3 марта ютган
ягона теннисчи,
таққослаш учун бу ишни Рафаел Надал 2 марта, Рожер Федерер ва Новак Жокович бир мартадан бажара олишган.
Совуққон ўйини сабабли Айсборг
деб лақаб беришган.
Википедия

Лета дарёси
Юнон мифологиясидаги
Аид салтанати(Ер ости ўликлар дунёси)даги асосий 5 та дарёдан
бири. Асосий дарёлар: 1.
Стикс
(Тириклар ва ўликлар дунёсини ажратиб турувчи).
2.
Ахерон
(қайғу дарёси).
3.
Кокитос
(йиғи дарёси).
4.
Флегетон
(олов дарёси) ва бешинчиси...эсдан чиқди...нима эди...
Ҳа, Лета дарёси.
Бу дарё сувидан ичган инсон хотирасини йўқотади
. Аид салтанатига тушган ўликлар ўз кўрган-кечирганларини унутиш учун ушбу дарё сувидан ичишади. Агарда ушбу дарё сувидан ичгандан кейин хотира йўқолмаса демак, ушбу руҳнинг тез орада
реинкарнация
бўлишини билдиради.
Замонамизда
Альцсгеймер касаллиги
ҳақида ёзилган китоблар ёки мақолалар номида Лета дарёси номини учратиш мумкин.
Википедия

Иктоми(Икто, Унктоми)
Шимолий Америка Лакота қабиласининг
маданий қахрамонларидан бири. Аслида ўргимчак деб қаралиб лекин турли кўринишларга кира олади, шу жумладан одам кўринишигаям.
Лакота қабиласи афсонавий башоратига кўра
Иктоми ўз тўрлари билан бутун дунёни эгаллаб, таъсир кучини дунё бўйлаб тарқатиши
айтилади.
Ҳозирги кунда айрим Лакоталикларнинг айтишича
Интернет World Wide Web яъни бутун дунё ўргимчак тўри яратилиши
бу башоратни тасдиқлаган эмиш.
Википедия

Мўл-кўллик шохи(Cornucopia
,
Рог изобилия
)
Лотинча cornu-шох ва copia-мўл-кўлчилик
сўзларидан ҳосил бўлган. Ҳозирда мўл-кўллик ва озиқланиш рамзи сифатида қаралиб, айрим
шаҳар(Ҳарков, Нью-Джерси)
ва
давлатлар(Панама, Перу, Колумбия) гербида
кўриш мумкин.
Мифологияга кўра отаси Кроносдан яширинган Зевсни озиқлантирувчилардан бири бўлган
Амалтея(Амалфея) эчкисининг шохидан
пайдо бўлгани айтилади.
Бошқа бир мифга кўра
Геракл буқа Ахелой
билан курашаётганда уни шохини синдиради ва ўша шохдан мўл-кўллик шохи пайдо бўлган деб қаралади.
Малтусианизм
(инсоният сони ошиб бориши билан озиқ-овқат ресурслари камайиб, бора-бора инсоният таназзулига сабаб бўлишига ишонувчилар)
терминига қарама-қарши
бўлган
Корнукопианизм
(юқори ривожланган технологиялар камайиб бораётган ресурслар ўрнини босиши ва инсоният сони ошиб борсада муаммо бўлмаслигига ишонувчи оптимистлар) термини этимологияси мўл-кўллик шохи номидан олинган.
Суратда Рубенснинг шу номдаги картинаси.
Википедия

Энгр скрипкаси(фр. Violon d'Ingres)
Севимли машғулот, нопрофессионал бирор иш билан шуғулланиш, иккинчи чақириқ каби маъноларда қўлланувчи ибора.
Бу иборанинг келиб чиқиши 19-аср машҳур рассомларидан бўлган
Жан Огюст Энгр
билан боғлиқ. Энгр ёшлигида
бадиий ва мусиқий таълим олади, скрипка чалишни жуда яхши ўрганади
ва бир неча йил Тулуза опера театри оркестрида иккинчи скрипкачи сифатида ижрода қатнашган.
Кейинчалик машҳур рассом бўлган бўлсада ўзининг болаликдаги севимли машғулотидан воз кечмайди. Бўш вақтларида турли мусиқий кечаларга бориб туради.
1900-йилда француз ёзувчиси Эмил Золя
ўзининг фотографияга бўлган кучли иштиёқи ҳақида айта туриб "Энгр скрипкаси" фразасидан фойдаланади: "Ҳар кимнинг ўз "Энгр скрипкаси" бўлиши керак ва менда сизларникига қараганда кучли иштиёқ бор" деб айтган эди.
Умумлаштириб айтадиган бўлсак, Энгр скрипкаси бу
хобби
.
Заковат ҳам кимлар учундир "Энгр скрипкаси".
Википедия

Айсберг теорияси
Эрнест Ҳеменгуей
томонидан ривожлантирилган ёзиш услуби.
Ҳеменгуей
журналист бўлиб
ишлаб юрган вақтлари
шошилинч ва муҳим янгиликларни тезда оммага тақдим қилиш учун қисқа лекин хабар маъноси тўлиғича сақланган ҳолда ёзиши керак эди.
Кейинчалик ёзувчиликда бу услубни ривожлантиради. Ўзи бу усулга изоҳ берар экан
"Оддий инсонлар учун юзаки кўринган асар ҳақиқий китобхон учун жуда чуқур маънога эга бўлиши керак ва ёзувчи айнан ҳақиқий китобхонлар учун ёзиши керак"
деб айтган эди.
1954-йилги адабиёт бўйича Нобел мукофоти
изоҳида "ўзига ҳос минималистик ёзув усулига қўшган улкан ҳиссаси учун" сўзларини ҳам учратиш мумкин.
Википедия