Hikoyalar (G&M)

Кемадаги қул
Бир куни подшоҳ денгиз саёҳатига чиқди. Унинг ҳали денгизга чиқиб кўрмаган ва йўл азобини тортмаган бир қули ҳам бор эди. Кема сувга туширилиб, тўлқинлар ичра ҳаракатлана бошлаганида, қулни ваҳима ва қўрқув қамраб олди. Ўз-ўзидан қалтираб, йиғлай бошлади. Атрофдагилар уни тинчлантиришга қанча уринишмасин, қулнинг ваҳимаси сира ҳам босилмади. Буни кўрган подшоҳнинг ҳам кайфияти анча бузилди. Лекин, чораси топилмасди. Кемада бир доно қария бор эди. Шунда у шоҳга қараб:
–Султоним амр этсалар, шу қулни ўзим тинчлантирсам… – деди.
–Бизга катта яхшилик қилган бўлардингиз, – деди подшоҳ.
Қария дарҳол: “Белига арқон боғлаб, денгизга улоқтиринг”, – дея кемадагиларга амр қилди. Қария айтганидек қилишди. Уни бир неча маротаба денгизга шўнғитиб олишди. Қул оғзи бурнигача сувга ботиб типирчилай бошлади. Маълум муддат бу ҳолат такрорлангач, қария машғулотни тўхтатди. Ичлари сувдан тўлган қул кемага чиқарилди. Ичган шўр сувларини чиқариб олганларидан сўнг, ҳушига келди ва кеманинг бир четига бориб ўтирди. Ва ниҳоят қул тинчланди. Энди у ваҳимага тушиб бақирмас ва йиғлаб ҳаммани паришонхотир қилмас эди. Қариянинг тутган доно тадбиридан подшоҳ мамнун ҳолда сўради:
–Бунда қандай ҳикмат бор эди?
Қария жавоб қилди:
–Қулингиз денгизга чиқмаганлиги боис унинг қийинчилиги ва чўкиш азобини тортмаган эди. Шу сабабдан кемадаги сокинлик қадрини билмади. Худди шундай, соғлиқнинг қадрига бемор одам етади.
Ҳикмат
Хато йўлда бўлган кимсага берилган юзлаб ўгит, уни тўғри йўлга солмоқ учун етарли эмас. Аммо, тўсатдан бошига келган бир фалокат, унининг уйғонишига бир сабабдир
«Гулистон»дан
Кавсар Шодиева таржимаси

Do'st...

Yo’q, ular odam bo’lmaydi…
Katta avlodning doimiy takrorlaydigan bir gapi bor - “yoshlar qayoqqa qarab ketyapti?”
Aslidachi, aynan ana shu yoshlar kelajakni yaratadi, dunyoni o’zgartiradi.
Ishonmayman, deysizmi? Yo’q, biz esa aksincha yoshlarga ishonamiz va ularni qo’llab-quvvatlashga tayyormiz.
0️⃣
Profi University - har bir yoshning imkoniyatlarini kashf qiladigan oliygoh.
#yaxshiyamborsan

Кекса паҳлавон
Кураш санъатининг бутун сир-асрорларини ўрганган бир паҳлавон бор эди. Бу борада унга тенг келадигани топилмасди. Курашда уч юз олтмиш хил ўйин кўрсата оларди. Рақиблари унинг ақл бовар қилмас ўйинлари қаршисида доим мағлуб эдилар. Бу моҳир паҳлавоннинг қўлида яраланишни истаган курашчилар оз эмас эди. Унинг бир талай шогирдлари бўлиб, имкон борича уларга кураш санъати сир-асрорларини ўргатар эди.
Вақт ўтган сайин паҳлавон ҳам секин-аста кексая борди. Аммо, у меҳнат қилишдан чарчамади. Айниқса, бир шогирди учун жуда кўп тер тўкди. Чунки бу шогирди бошқаларига қараганда жуда қобилиятли, анча бақувват эди. Ўзи билган ўйин сирларидан уч юз эллик тўққизтасидан хабардор қилди. Ва ҳар эҳтимолдан, битта ўйин сирини сир сақлади.
Шогирди кураги ерга тегмайдиган, энг зўр паҳлавон бўлиб етишди. У тез-тез курашларда қатнашиб, ўзига қувват олар, тажрибасини бойитар эди. Ва ниҳоят, ер юзида унга тенг келадигани топилмай қолди. Шундан сўнг, у ғурурга берилиб, устози билан олишиш учун жаҳонда ундан ҳам яхшироқ курашчи қолмаганини айтиб мақтана бошлади.
Бир куни подшоҳ ҳузурида олиб борилган курашда у шундай деди:
–Устозимнинг қуввати унинг ёши улуғлиги ва мени тарбия қилганлиги билан ўлчанади. Куч-қувватда мен ундан кам эмасман. Курашнинг барча сир-синоатини унингдек биламан.
Бу ҳаволи гаплардан подшоҳ сира хушланмади. Аксинча, унга бир дарс бериб қўйиш кераклигини тушунди. Устози барибир шогирдини енгишига ишончи комил эди. Подшоҳ устоз ва шогирднинг курашга чиқишларини истади. Кекса паҳлавон истар-истамас рози бўлди.
Кураш майдони ҳозирланди. Давлат арбоблари ва эратроқ келган томошабинлар олд қатордан ўрин олдилар. Бутун халқ майдонни ўраб олди. Ҳаммага овоза бўлган курашни кўргани келганлар, катта қизиқиш билан паҳалвонлар чиқиб келишини кута бошлашди. Бир пайт ёш курашчи ўкирган фил каби майдонга чиқди. Унинг шундай бир ҳайбати бор эдики, худди турган еридан қалин дарахтларни ҳам илдизи билан қўпориб олгудек кўринарди. То устози майдонга чиққунича, нафаслар тин олди. Кекса паҳлавон шогирдининг қувватда юксалиб кетганини кўрмаган эди. Уни осонгина йиқитаман деб ўйлаганди…
Ёш курашчи диққат билан устозига яқинлашиб келаверди. Кекса паҳлавон зум ўтмай, рақибини қопқонга босди. Ва анча вақтдан бери яшириб келган уч юз олтмишинчи усулни ўйинда қўллади. Шогирди бу янги усулнинг ечимини билолмай гарангсиб қолди. Устози уни икки қўллаб кўтариб олди-да, охири нима бўлишини ўйлаб ҳам ўтирмай, ёш паҳлавонни ерга улоқтирди. Шогирд нима бўлганини англай олмади. Кураги ерга текканини кўрди, холос. Атрофида халқнинг ҳайқириқ овозлари эшитиларди:
– Яша!.. Яша, паҳлавон!.. Баракалла!..
Подшоҳ бу натижадан ниҳоятда мамнун бўлди. Хурсандчилигини яширмай, табриклаш учун кураш майдонига, кекса паҳлавоннинг олдига келди. Ғолибни қутлаб, унга ҳадялар инъом қилди. Ва ҳаволаниб кетган ёш курашчига қараб:
–Ҳурмат чегарасидан ошиб, устозингни камситдинг. Уялмасдан у билан бўй ўлчашга турдинг ва ишни уддасидан ҳам чиқолмадинг. Бу сенга сабоқ бўлсин!.. – деди.
Ҳамма тарқалгач, ёш курашчи устозининг ортидан борди. Устозига қараб:
–Демак, мендан яна бир ўйинни сир тутган экансиз-да, устоз? – деди. Тўғриси, бу ҳеч хаёлимда йўқ эди. Бугун, ўша ўйин билан мени мағлуб этдингиз…
–Тажриба авлоддир! Демак, у ўйин ҳам шундай бир кун учун керак эди. Донолар, “Дўстингга сенга душманлик қила оладиган даражада қувват берма!” деганлар. Ўз шогирдидан азият чеккан одамнинг ҳам шундай деганини эшитган эдим: “Ё бу оламда вафо йўқ, ёки бу замонда ҳар бир одам вафосиз. Бири камон отиш илмини мендан ўргансин-да, охирида мени нишонга олмасин!”
Шогирди бу сўзларни эшитаркан, ўз-ўзидан уялиб кетди. Устозининг қўлларини тавоф қилиб, ундан кечирим сўради.
Ҳикмат
Инсон ўғлига, ҳар замон ишониб бўлмас. Кимни замон сутсиз қила олса, пасткашларча ҳаракатда бўла олади; яхшилик кўрган одамига ёмонлик қила олади. Шундай экан, дунё ишларини тадбир ила кўргин.
«Гулистон»дан
Кавсар Шодиева таржимаси

Чапдаги сурат 1985 йилда, Шарқий Африкадаги оддий бир қишлоқда олинган. Унда Даниел исмли бир киши уч қизининг қўлидан тутганча, яланг оёқда турибди. Унинг хотини бир йил аввал туғуруқ пайтида вафот этган эди. У бошқа турмуш қурмади — бунга на вақти бор эди, на юраги. Даниел ҳам деҳқон, ҳам қурувчи, ҳам ота, ҳам орзуманд инсон эди.
Уларнинг уйида кўпинча электр бўлмасди. Айрим кунларда кечки овқат фақат қайнатилган илдиз ва сувдан иборат бўларди. Лекин уларда бир нарса бор эди — Даниел ҳар қандай шароитда ҳам шу нарсани таъминларди: ҳурмат ва қадр-қиммат.
Ҳар саҳар, қуёш чиқишидан олдин, у қизларини уйғотарди ва уларни икки миллик йўлни босиб ўтиб, мактабга олиб борарди. Ўзи ўқишни ҳам, ёзишни ҳам билмасди, аммо ҳар куни синфхона ташқарисида соя остида ўтирарди — қизлари уйга ёлғиз қайтмасин деб.
Баъзан уларга ўқув-қуроли олиш учун ўзи овқатсиз қоларди.
Имтиҳон тўловини тўлаш учун никоҳ узугини сотганди.
Ҳосил мавсумида учта ишда ишлаб, иккинчи қўлдан дарсликлар сотиб олди — кўпларининг саҳифалари етишмасди.
Одамлар куларди.
«Улар қизлар-ку», дерди улар.
«Уларнинг қандай ҳам келажак кутиб турган бўлиши мумкин?»
Даниел жавоб бермасди.
Фақат қизлари билан мактабга элтувчи йўлни босиб ўтишда давом этарди.
Йиллар ўтди. Қизлар бирма-бир мактабни тамомлашди.
Навбатма-навбат стипендияларни қўлга киритишди.
Ва бирма-бир... океанларни кесиб ўтишди.
2025 йилда, ўша сурат олинганига 40 йил бўлганда, янги сурат дунё юзини кўрди:
Даниелнинг қизлари билан тушган сурати — бу сафар шифохона олдида, фахр билан турибди. Ёнида эса учта қизи, оқ халат кийган ҳолда.
Шифокорлар. Ҳаммаси.
Ундан бу ҳақда сўрашганда, Даниел кўз ёшларини артар экан ва паст овозда шундай деди: «Мен уларга бутун дунёни беролмадим. Фақат дунё уларнинг умидини ўғирлаб кетишига йўл қўймадим».

Икки пиёла сув
Қадим замонда бойлиги билан мақтанувчи ҳукмдор бўлган эди. У қаерга бормасин, хазинасидан бир қисм олиб, уни бошқаларга кўз-кўз қилар эди. Бир куни у энг ишонган олим дўстига шундай савол берди:
– Сен олимлар ичра машҳур ва доносан. Мен сенинг фикрингни билмоқчиман. Менинг ҳукмдорлигим ва давлатим ҳақида нима дея оласан?
Олим жавоб беришнинг йўлини топди ва ҳукмдорга шундай деди:
– Фараз қилайлик, сиз бепоён ва жазирама чўлнинг қоқ ўртасида турибсиз. Шу пайт томоғингиз қақраб, ниҳоятда чанқадингиз. Аммо яшаб қолиш учун ярим давлатингиз эвазига сизга бир пиёла сув узатилди. Сиз бунга рози бўлармидингиз?
– Албатта, рози бўлардим.
– Анча вақт ўтди. Чанқоқ кучайди. Қолган давлатингиз эвазига сизга яна бир пиёла сув таклиф қилинди. Сиз бунга ҳам рози бўлармидингиз?
Ҳукмдор бир оз ўйланди ва ноилож:
– Ўлмай қолиш учун мен давлатимнинг қолганини ҳам беришга мажбурман, –деди.
Шунда олим мийиғида кулиб:
– Демак, ғурурланишга ҳожат йўқ, ҳукмдор. Сиздаги бойликнинг баҳоси бор йўғи икки пиёла сув экан…, – деди.
Турк тилидан Сумайро, Муна Холмуродовалар таржимаси
“Сирли, ибратли ва ҳаётий воқеалар” китобидан.

Yosh avlodda“
USTOZ BO’LAMAN
”
degan tushuncha ota-ona tomonidan shakllantiriladi.
O’tgan tariximizdan ma’lumki, deyarli har bir talaba o’qib-o’rganib, kelajakda muallim bo’lishni niyat qilgan va bo’lgan. Bo’lmasa ham mayli, nima bo’lsa ham yoshlikda ustozlikni xoxlashlikni o’zi katta bir gap.
Hozirgi kunda atrofimizga bir nazar solsak, maktab o’quvchilaridan qanchasi muallim bo’laman deb maqsad qilyapti? Maqsad qilgani ham “Ustoz bo’lib, maktabga ishga kirib, bu yoqda biznes qilib yuraveraman” deb o’ylab, shu kasbni tanlayapti.
Esimizdan chiqarmaylikki, ustozning nafas olishi ham ta’limga aloqador bo’lmas ekan, orzu qilayotgan saodatni tushimizda ko’ramiz.
Ta’lim muta’allim kitobida shunday mazmunda bir ibratli voqea keltiriladi: “Islom xalifalaridan biri, o’z farzandini bir muallimga ta’lim olish uchun topshiradi. Bir oz vaqtdan keyin xabar olish uchun muallim huzuriga keladi. Kelib qarasa, farzandi ustozning oyog’iga taxorat uchun suv quyayotgan bo’ladi. Uni ko’rgan xalifa g’azablanib, “Nega oyog’ingizni o’zingiz yuvyapsiz? Bir qo’lida suv quyib, ikkinchisida oyog’ingizni yuvdirsangiz bo’lmaydimi? deb aytadi.”
Biz ushbu davlat rahbariga o’xshab talaba ustozining oyog’ini yuvsin(o’zi bu bilan ham haqqi ado bo’lmaydi) demaymiz. Biz ustozni oddiygina HURMAT QILAYLIK deymiz. Bizning to’g’ri yo’lda yurishimizga sababchi - ustozlar hisoblanadi. Hozirgi kunda ota-onalar o’zlariga savol berib ko’rsinchi, qancha qismi farzandining ta’lim-tarbiyasi bilan shug’ullanar ekan? Xo’sh, ota-onalar rizq sababida harakat qilib, ish bilan band ekanmi, demak, ustozning gardanida mas’uliyat ko’proq bo’ladi. Shu mas’uliyatni yelkasiga olgan ustozlarga rahmat aytish o’rniga hurmatsizlik qilamiz, so’kamiz, bir tiyinga ilmaymiz. Shu adolatdanmi axir?
Alloh taolo jamiyatimizni ustozlari e’zozlanadigan jamiyatlardan qilsin.
Muhammad Sharif Ibrohim
@talqinmaydoni

ОНАМ ШАРОФАТХОН ОТИН ЎГИТЛАРИ
Дангасанинг кири қирқ кунда қурийди...
"Кир ювган одамдан супурги ҳам қўрқиб туради"
, - деган гап юради. Чунки қўполроқ қилиб айтганда: кирнинг “ўйнашлари” кўп бўлади. Гоҳида битта рўмолча чайиб олай, деган аёлнинг куни кир ювиш билан ўтади. Кирнинг ёнига янгилари қўшилиб келаверади.
— Кирни йиғиб, хирмон қилиб қўйма, қизим. Битта тушса, битта ювиш керак. Борди-ю, иш-пиш, меҳмон-излом билан бўлиб вақтинг топилмаса, киринг тўпланиб қолса, кир бошлашдан олдин қозонга қайнатма шўрва ёки мошхўрда сол. Мошинг қайнаб чиққандан кейин кир бошла. Фақат гуручни олдиндан тозалаб, тайёрлаб қўйишни эсдан чиқарма, - дердилар онам.
Отам гуруч олиб келсалар, кечки пайт ҳаммамиз ўтириб уни тозалардик. Чунки турли хил вазиятларда овқат қиладиган бўлсак, шошиб қолмасдик.
Бу одат ҳам ҳаётимда жуда қўл келади. Кир бошлашдан олдин қозонга овқат солиб қўядиган бўлдим. Чунки кир ювган одамнинг қозон олдига боришга ҳоли келмайди. Олдиндан қозонга солиниб, пишиб турган овқат эса биров кутилмаганда берган пул каби ёқимли.
— Ойи, - дедим бир куни. Доим: “Дангасанинг кири қирқ кунда қурийди”, - дейсиз. Ахир ҳар қандай ювилган кир ҳам нари борса, икки-уч кунда қурийди-ку!
— Тўғри, болам. Аммо ювган кири сал муболаға билан айтганда, қирқ кунда қурийдиганлар ҳам бор. Баъзан аёллари кў-ўп қилиб кир тўплаб қўядиган хонадондан барака қочади. Майли, гапни чўзмайлик, саволингга жавоб берай. Айтайлик, кир ювилди, дорга ҳам илинди. Ёз кунида ювилган киринг чой ичиб бўлгунингча қурийди. Лекин айрим аёллар бунга эътибор бермайди - кирини йиғмайди. У ёққа ўтади, бу ёққа ўтади - кир дорда осилиб ётаверади. Саратонда қовжираган кир шўрлик ерга учиб тушади. Тупроққа қоришади. Қиш кунида бўлса-чи? Дангаса кирини ёяди-ю, яна парвойи палак. Офтобда илиб, шабадада қуриган кирини йиғиб олиш эсига келмайди. Кечаси қор ёки ёмғир ёғиши мумкин. Шабада бўлса, ер билан битта бўлиб сочилиб кетиши турган гап. Хуллас, кирини йиғиштириб олгунича, кунлар ўтиб кетади. Шунинг учун дорга кир ёйдингми, қизим, хоҳи ёз, хоҳи қиш бўлсин, орқа-ўнгини тез-тез алмаштириб тургин. Шунда унинг барча ерига шабада тегиб, тез қурийди. Бўлмаса, бир ёғи қуриб, иккинчи томони нам тортиб тураверади. Киринг сал қурий бошладими, усти берк жойга ёки хонага олиб кириб қўйгин. “Дангасанинг кири қирқ кунда қурийди”, - деган мақолнинг маъноси мана шу, қизим.
Ойим доим: “Кирни йиғма, айниқса - майда кирларни”, - дердилар. Ҳақиқатан ҳам, майда кирни ювганда, ишинг кўринмайди, лекин жуда кўп вақтингни олади. “Майда кир ёмон-а? - дедилар бир куни онам, гапнинг майдаси ҳам ёмон”.
Ёшлик йилларимда шунчаки бир мақолдай туюлган бу иборанинг қанчалар ажойиб, ибратли ҳикмат эканлигини оилали бўлганимда, фарзандларим кўпайгани сайин чуқурроқ англаб бордим. Унга амал қилиш баробаринда қизимга, келинларимга, умуман ёшларга ҳам ўргатаяпман.
ҲАФИЗАХОН ШАРОФХЎЖА қизи.