"Мадина" араб тили коидалари

🌸
لُغَتُ العَرَبِيَّة – 3
🌸
🍃
💫
4-дарс
💫
🍃
Исми Фоил (اِسْمُ الْفَاعِلِ) - Араб Тилида
Исми Фоил – араб тилидаги феълдан ясаладиган ва иш-харакатни бажаргувчи шахс ёки нарсани ифодаловчи отдир. Унинг асосий вазни فَاعِلٌ (фо'илун)дир.
ЯСАЛИШ ҚОИДАСИ (Уч харфли феъл учун):
1. Феълни ўзини олинг: فَعَلَ (фа'ала)
2. Музориъ феълга ўгиринг: يَفْعَلُ (йаф'алу)
3. ي (ё) ҳарфини م (м) билан алмаштиринг: مَفْعَلُ
❌
→ Нотўғри!
4. Тўғри усул: Феълнинг иккинчи ҳарфини "о" (фатҳа) олувчи қилиб, "ил" (йаъни إِل — алиф + кесра + лом) қўшинг:
· فَعَلَ → فَاعِلٌ (фо'илун)
МИСОЛЛАР (АРАБЧА БИЛАН):
Феъл (Маъзӣ) Маъноси Исми Фоил Маъноси
كَتَبَ ёзди كَاتِبٌ ёзувчи
قَرَأَ ўқиди قَارِئٌ ўқувчи (қори)
جَلَسَ ўтирди جَالِسٌ ўтирувчи
عَلِمَ билди عَالِمٌ билгувчи, олим
نَصَرَ ёрдам берди نَاصِرٌ ёрдамчи
سَأَلَ сўради سَائِلٌ сўровчи
حَفِظَ ёдлади حَافِظٌ ёдловчи (ҳофиз)
شَهِدَ гувоҳ бўлди شَاهِدٌ гувоҳ, шаҳид
ЖИНС ВА СОН БЎЙИЧА ЎЗГАРИШИ:
Яккалик Иккилик Кўплик
Эркак كَاتِبٌ كَاتِبَانِ كَاتِبُونَ / كُتَّابٌ
Аёл كَاتِبَةٌ كَاتِبَتَانِ كَاتِبَاتٌ
Мисол: مُدَرِّسٌ (мударрис — эркак ўқитувчи), مُدَرِّسَةٌ (мударриса — аёл ўқитувчи)
Уч харфдан ортиқ феъллар учун (салофий феъллар):
Улар учун музориъ феълнинг пешига مُ (му) қўшилади:
Музориъ феъл Исми Фоил Маъноси
يُكْرِمُ مُكْرِمٌ ҳурмат қилувчи
يُسَافِرُ مُسَافِرٌ саёҳатчи
يُحَاوِرُ مُحَاوِرٌ суҳбатлашувчи
ИБОРАДА ИШЛАТИШ (НАХВ):
1. Фоил-Мафъул структураси:
· أَنَا قَارِئُ الْكِتَابِ (Мен китоб ўқувчиман).
· هُوَ كَاتِبُ الرِّسَالَةِ (У хат ёзувчисидир).
2. Мубтадо ва Хабар сифатида:
· الطَّالِبُ مُجْتَهِدٌ (Талаба тадбиркордир).
· هَذِهِ مُعَلِّمَةٌ جَيِّدَةٌ (Бу яхши ўқитувчидир).
3. Ҳол (зарф) сифатида:
· خَرَجَ الطِّفْلُ بَاكِيًا (Бола йиғлаб чиқди — "йиғловчи ҳолда").
ИСМИ ФОИЛ ВА ФЕЪЛНИНГ ФАРҚИ:
Исми Фоил (От) Феъл (Иш-Харакат)
الرَّجُلُ كَاتِبٌ (Эркак ёзувчидир) الرَّجُلُ يَكْتُبُ (Эркак ёзмоқда)
هُوَ قَارِئٌ (У ўқувчидир) هُوَ يَقْرَأُ (У ўқимокда)
Муҳим: Исми Фоил вақт чегарасиз бўлган фаолликни ифодалайди (сифат, маҳорат, касб), феъл эса муайян вақтдаги иш-харакатни.
ХУЛОСА:
✅
Исми Фоил – فَاعِلٌ вазнида бўлади.
✅
Уч харфли феълдан: فَعَلَ → فَاعِلٌ
✅
Жинс ва сонга кўра тортмаланади.
✅
Мозиӣ феъл (ўтган замон) эмас, исми фоил ясаш учун музориъ феъл (ҳозирги замон) қоидасини эслаб қолинг.
✅
Исми Фоил ўрганиш араб тилидаги кўплаб отларни (касб-ҳунар, сифат, нисбат) түшиниш калитидир.
«Куллу фаъилун зоир» - ҳар бир исми фоил кўриниб турувчи (очик) маънога эга.
🌸
✨
КАНАЛГА УЛАНИШ
✨
🌸

🌸
لُغَتُ العَرَبِيَّة – 3
🌸
🍃
💫
3-дарс давоми
💫
🍃
إمّا — араб тилида жуда кўп
ишлатиладиган услубий восита бўлиб, жумла маъносини турлича йўналтириб беради.
Наҳв уламоларига кўра إمّا 5 та асосий маънода келади:
1️⃣
التفصيل — тафсилот бериш
Бир нечта қисм ёки гуруҳни алоҳида-алоҳида санаб бериш учун.
🔹
Мисол:
الاسمُ إمّا مذكّرٌ، وإمّا مؤنّثٌ.
Исм ё музаккар, ё муаннас.
🔸
Изоҳ:
Исм ҳақида тафсилот бериляпти — унинг фақат икки тури бор.
2️⃣
التخيير — танлаш / вариантдан бирини ихтиёр қилиш
Икки ёки бир нечта амалдан бирини танлаш талаб қилинади.
🔹
Мисол:
إمّا أزورُكم، وإمّا تزورونني.
Ёки мен сизларга бораман, ёки сиз менга келасиз.
🔸
Изоҳ:
Икки хил йўл бор — улардан бирини танлаш керак.
3️⃣
الشكّ — эҳтимол / шубҳа
Гапирувчи бир нечта эҳтимолни зикр қилади, аммо аниқ бир вариантни айтмайди.
🔹
Мисол:
إمّا مسافرٌ، وإمّا مريضٌ.
Ёки сафарда, ёки бемор.
🔸
Изоҳ:
Танламайди, фақат эҳтимолни айтади.
4️⃣
الإباحة — ибоҳат / умумий
рухсат
Ихтиёрийлик,
“хоҳласан – қил, хоҳласаң – қилма” маъносида келади.
🔹
Мисол:
إمّا أنْ تجلس، وإمّا أنْ تقوم.
Истасанг ўтир, истасанг тур — ихтиёр сенда.
🔸
Изоҳ:
Ихтиёрийлик, кенг рухсат берилган.
5️⃣
الإبهام — ноаниқлик /
аниқсизлик
Гапирувчи ҳодисанинг аниқ вақтини ё холатини билмайди.
🔹
Мисол:
إمّا جاءَ أمس، وإمّا اليوم.
Ёки кеча келди, ёки бугун.
🔸
Изоҳ:
Айниқса вақт ё ҳолатда номаълумлик бор.
✨
Хулоса:
Ҳар бир маъно ўзининг махсус таркибига ва ишлатилиш ҳолатига эга.
🌸
✨
КАНАЛГА УЛАНИШ
✨
🌸

💗
💗
💗
💗
💗
💗
💗
💗
Assalamu alaykum va rohmatullohi va barokatuh
🧕
Yangi darslik boshlanyapti..
🌸
Bolalarga xos bayna yadayk
😍
Tolibalar chegaralangandir.
Dars haqida ma'lumot:
📕
Bu kitobda teks mashqlar lug'atlar mavjud bo'lib, hammasi dars asnosida ustoza bilan bajariladi bazi mashqlar uyga berilishligi mumkin.
➡
Dars telegram yoki zoom dasturi orqali bo'ladi.
➡
Darsimiz haftada 2 marotaba bo'ladi in shaa Alloh.
💳
Darsimiz pullik !
Sharoitiga to'g'ri kelmasa tushurib beramiz in shaa Alloh
👩‍💻
Ustoza : Bintu Ali
‼️
Darsimizga doim qatnashishligi lozim.
Murojaat uchun
👉
@Nurul_ilm03
Alloh darslarimizni foydali va davomli qilsin.
🤲
https://t.me/Nurul_Ilm_Oquv_Markazi

🌸
ЛУГОТУЛ АРОБИЯ 3
🌸
✨
🫧
🌸
3 - ДАРС
🌸
🫧
✨
💎
МАЪЛУМ  ВА  МАЖХУЛ
💎
♻️
Феълнинг фоили кўп вақт зикр этилса-да, баъзи вақт зикр этилмай қолади.
Бунинг зикр этилмаслиги қайсидир вақт маълум бўлмаганлигидан ва яна қайсидир вақт бошқа сабаб бўлиши мумкин.
Ⓜ️
М:Сенинг қаламинг ўғирланиб, ким ўғирлаганини билсанг,(қаламимни ўғирлади,)سَرَقَ قَلَمِي деб бир кишини кўрсата оласан бунда бажарувчи аник бўлди.
Ⓜ️
М: Агар ким ўғирлаганини билмасанг سُرِقَ الْقَلَمُ «қалам ўғирланди», деб айтилади.
💠
ёки ўғрилигини айтадиган бўлсанг, сенга зарар етадиган бўлса, «Қалам ўғирланди»дан бошқа сўзни айта олмайсан. Бунда бажарувчи но-аник бўлди.
♻️
Демак, фоил зикр этилиши ёки этилмаслиги жиҳатидан
феъл икки турлидир:
🍃
1. Маълум (аниқ).
🍃
2. Мажҳул (ноаниқ).
♻️
Мажҳул феъли маълум феълдан ясалади.
Ⓜ️
МОЗИЙ МАЖУЛИНИ ЯСАЛИШИ;
ضَرَبَ- урди ------> ضُرِبَ- урилди
قَطَعَ-кесди -------> قُطِعَ-кесилди
Ⓜ️
МУЗОРЕЪ МАЖХУЛИ ЯСАЛИШИ;
يَقْرَأ-уқийди-------> يُقرَأُ-уқилади
يَسْمَعُ- эшитябти----> يُسْمَعُ-эшитилади
☝️
Масалан : يَكْتُبُ -يُكْتَبُ каби
Мажхул феъли хам маълум феъли каби 14 сийгада тусланади.
📌
Ўзбек тилида (ил) қўшимчасини қўшиб маъно берилади.
يُضْرَبُ--> урилади
يُضْرَبَانِ-->(урилади (у 2киши
يُضْرَبُون-->(уриладила (кўп эркаклар
تُضْرَبُ-->( урилади(1аёл
تُضْرَبَانِ-->( урилади (2аёл
يُضْرَبْنَ--> урилади (кўп аёл)
تُضْرَبُ---->(уриласан(1киши       تُضْرَبَانِ--->(уриласан(2киши        تُضْرَبُون-->(уриласан кўп аёллар
تُضْرَبِيْنَ--->(уриласан(1аёл
تُضْرَبَانِ---> (уриласан (2аёл
تُضْرَبْنَ--->(уриласизлар (кўп аёл
أُضْرَبُ---> уриламан
نُضْرَبُ---> уриламиз
🖇
✒️
ҚАНАЛГА УЛАНИШ
🖋
🖇

🌸
ЛУГОТУЛ АРОБИЯ 3
🌸
🍃
💫
3- дарс
💫
🍃
Қани, “نائب الفاعل — ноиби фоил” мавзусини сиз учун осон, тушунарли ва тўлиқ қилиб тушунтириб бераман.
👇
📘
نائب الفاعل (Ноиби фоил) — Бу нима?
Ноиби фоил — бу мафъул (объект) бўлиб, жумла пассив (ما لم يُسَمَّ فاعله) яъни мажҳул қилинганда фаолнинг ўрнига чиқади ва фаилнинг жойини эгаллайди.
🎯
1. Ноиби фоил қачон келади?
✔️
Феъл мажҳул шаклга айлантирилганда
Актив: فَعَلَ (у қилди)
Пассив: فُعِلَ (қилинди)
Мисол:
كَتَبَ المُعَلِّمُ الدَّرسَ — Ўқитувчи дарсни ёзди.
كُتِبَ الدَّرسُ — Дарс ёзилди.
👉
Бу ерда الدَّرسُ — ноиби фоил.
🎯
2. Ноиби фоилнинг вазифаси
✔️
Фаол жумладан фаил олиб ташланади
✔️
Ёки у номаълум қилинади ("ким тарафидан" айтилмайди)
✔️
Жумладаги мафъул (объект) марфуъ ҳолатга ўтади.
🎯
3. Жумла қандай ўзгаради?
а) Феъл мажҳул қилинади
Фаъъала — фуъъила
فعَلَ — فُعِلَ
б) Мафъул-феълдан кейин марфуъ бўлади
Асли: مفعول به → Насб (ــََ)
Пассивда: نائب فاعل → Рафъ (ــُُ)
🎯
4. Ноиби фоилнинг турлари
1) Ясссони (бирлик) исмдан
ضُرِبَ الوَلَدُ — Болa урилди.
2) Муфрад–муаннасдан
كُسِرَتِ الزُّجاجَةُ — Шиша синди.
3) Жамадан (кўплик)
نُصِرَ المُسْلِمُونَ — Мусулмонлар ёрдам топди.
4) Жумладан кейин келувчи جار-мажрур ёки зарф
Агар мафъул бўлмаса:
سِيرَ في الطريقِ — Йўлда юрилди.
👉
في الطريقِ ноиби фоил вазифасини бажаради.
جُلِسَ أمامَ البيتِ — Уй олдида ўтирилди.
👉
أمامَ البيتِ — ноиби фоил вазифасида.
🎯
5. Аниқ қоида: қачон جار-мажрур ноиби фоил бўлади?
Мафъул бесифат бўлса (жумла тўғридан тўғри объектсиз), пассивдан кейинги биринчи:
✔
جار-мажрур
✔
зарф
✔
жумла
ноиби фоил вазифасига ўтади.
Мисол:
يُهْتَمُّ بِالصِّحَّةِ — Соғлиққа эътибор берилади.
يُسْمَعُ في المسجِدِ — Масжидда эшитилади.
🎯
6. Ноиби фоилнинг ироб белгиси
✔️
Ҳар вақт марфуъ бўлади:
ضُرِبَ الوَلَدُ
كُتِبَ الدَّرسُ
رُفِعَتِ السَّيَّارَةُ
Жамада:
نُصِرَ المسلمونَ (ـونَ)
📌
7. 10 ТА ҚИСҚА МИСОЛ
1️⃣
أُكِلَ الطَّعامُ — Таом еилди.
2️⃣
شُرِبَ الماءُ — Сув ичилди.
3️⃣
فُتِحَ البابُ — Эшик очилди.
4️⃣
غُسِلَ الوَجهُ — Юз ювилди.
5️⃣
قُرِئَ الكِتابُ — Китоб ўқилди.
6️⃣
رُفِعَ العَلَمُ — Байроқ кўтарилди.
7️⃣
كُسِرَ الزُّجاجُ — Шиша синди.
8️⃣
جُلِسَ في القاعَةِ — Zalda ўтирилди.
9️⃣
سِيرَ إلى المدرسةِ — Мактабга юрилди.
🔟
يُهتَمُّ بالأطفالِ — Болаларга эътибор берилади.
✨
КАНАЛГА УЛАНИШ
✨