Javokhir Toshpulatov | Blog

Nafsingizni kimgadir topshirmang
Ustoz berishini kutmang. Tekshirishini ham.
U berdi. Tekshirmasa xursand, tekshirsa esa hafa bo’lmang. Aksincha, tekshirmasa talab qiling.
Qilganingizni ko’rsatib qo’yib maqtov eshitish uchun emas. Maqtovdan mativatsiya oladiganlar, tanqidlarga chidamsiz bo’ladi.
Tekshirtirib xatoyingizni to’g’irlash uchun. Xatoyingizni to’g’irlash ustozdan ko’ra sizga ko’proq kerak.
Uni keyingi yil ko’rasizmi yo’qmi. Ammo kecha qilgan xatolaringizni bugun o’rganmasangiz ular bilan butun umr o’zingiz yashaysiz.
Qanchadan-qancha siz havas qiladigan insonlarning hayotlarida bir voqelik bor.
Ular qiyin hayotda yashaganlari uchun o’rganish yagona najot bo’lishiga ishonib, qolganlarda topilmaydigan harakatni qilishgan.
M-n: Oprah Winfrey, Albert Eynshteyn, J.K.Rowling, Nelson Mandela, Nick Vujicic, …
Yaxshi hayotda yashaganlari esa buni qadriga yetib, undan muvaffaqiyat uchun asosiy qurol sifatida foydalanishgan.
M-n: Bill Gates, Warren Buffett, Jef Bezos, Sergey Brin va Larry Page, …
Nafsingizni kimgadir topshirmang.Hamma o’ziniki bilan band. U bilan o’zingiz jiddiy shug’ullaning.
Ustoz berganini qiling, lekin uni o’zi bilan cheklanmang. Qo’shimchasi sizni bugun kamyob o’quvchiga, kelajakda esa noyob insonga aylantiradi.
@javokhir_toshpulatov

O’quv markaz tanlash masalasida maslahat so’rashadi. Men “markaz emas ustoz tanlang” deyman.
Eng yaxshi o’quv markazlarining 70-80% natijalarini 15-20% top ustozlari qilishadi.
Siz ustozning aynan o’zi uchun bormasangiz u ustozga tushish ehtimolingiz deyarli imkonsiz.
Siz uni so’ramadingiz. Ularni so’rab keladiganlar talabini qondira olish imkoniyati saqlab qolinadi.
Huddi, sotuvchi chiroyli mevalarni oldinga terib o’rtachalarini orqaga qo’yganidek.
Chiroyli mevalar sotuv uchun. Ularni faqat o’zingiz terib olsangizgina unga ega bo’la olasiz. Bo’lmasa orqadagi o’rtachalarini urib yuborishadi.
Nafaqat o’quv markazlar, maktablar ham shunaqa ishlaydi. Saralangan ustozlar ichida ham saralari bo’ladi.
Siz aynan ularda o’qishni so’rab bormasangiz, ularni so’rab keladiganlar ilib ketaverishadi.
@javokhir_toshpulatov

Xatolar muhokamasi
Yil yakunidagi darsimda ba’zi sinflarim bilan bir eksperiment o’tkazgan edik(O’tgan yili).
Ya’ni, xohlovchilarni navbatma-navbat butun sinf o’zi sezgan yomon odatlarini yoki xarakteridagi salbiy kamchiliklarini aytish.
Shartlar: Ishtirokchilar hafa bo’lmasligi, hafa bo’lish ehtimoli borlarga buni qilmaslik. Aytilgan kamchiliklarni yozib olish va rostdan ham bor deb o’ylaganlarini o’zgartirish.
Faqat avval buning foydalari sinfga to’liq tushuntirib bera olinsa ishtirokchilar yana ham ko’payadi.
O’zimdan boshladik. O’quvchilarim 6-7 ta xato va kamchiliklarimni aytishdi. Orasida o’zim sezib yurganlarim ham bor. Undan tashqari o’ylab ham ko’rmaganlarim ammo o’zgartirishga arziydiganlari ham bor ekan.
Qolganlari esa ularning foydalari uchun ekanligi va hozircha muqobili yo’q bo’lganligi uchun o’zgartish imkonsiz ekanligini tushuntirdim.
Keyin o’quvchilarni navbati keldi. Sinfdoshlari berayotgan fikrlarni eshituvchiga aniqroq tushuntirib turdim. Orasida o’zim ham aytdim. Qizig’i kamchiliklarini eshitgan hech kim hafa bo’lmadi.
O’zinikiga qiziquvchilar deyarli butun sinf bo’ldi. Bu yaxshi.
Eshitishga roziligi o’zgarishga moyilligi borligini bildiradi.
O’z kamchiliklarini hamma tasdiqladi. O’zgarishi kerakligini aytdi. Maslahatlar so’rashdi. Ajoyib! Endi amal qilishsa bas.
Shunda o’ylab qoldim:
“Biz kamchiliklarimizni eshita olmaydigan emas, kamchiliklarni aytish yo’llarini bilmaydigan odamlar ekanmiz”
mi deb.
Foydalari:
1. Sinf ahillashadi. Umumiy xatolar to’g’irlansa munosabatlar mustahkamlanadi.
2. Ortdan gapirish odati kamayib yuzma-yuz gaplasha olish harakteri shakllanadi
3. Ko’pchilikning qo’lida kelmaydigan muhim hislat: xatolarni tan olish ko’nikmasi shakllanadi.
4. Xatolarizni to’g’irlaganingiz sari faningiz o’rganuvchilar soni oshib boraveradi. To’g’irlash eshitishdan boshlanadi.
5. Ortingizdan qilingan o’rinli tanqid sizni obro’sizlantirsa, o’zingizga aytilganlari sizni o’stiradi. Tanlayvering.
@javokhir_toshpulatov

Adekvat ota-onalarni hurmat qilaman. Ularni asosiy belgilari bor:
Undaylar aybdorni topish uchun emas muammoga yechim topish uchun kelishadi.
Farzandlarini asl holatidan kelib chiqib kutilma qo’yishadi. Imkonsiz narsalarni so’rashmaydi.
Talabchanlikni yoqtirishadi. Qisqa muddat tergab yana eski holatiga qayta tashlab qo’yishmaydi.
Natijagacha ustoz va o’quvchi bilan birdek harakat qilishadi.
Shunday ota-onalarni ko’ryapman, farzandlariga vaqtida yetarlicha e’tibor bera olishmagan.
Ammo biroz kechroq ishlab bo’lsa ham ijobiy o’zgarishlar qilayotganiga guvohman.
Ba’zi ota-onalar bilan gaplashaman. Farzandlari yo’qotib qo’ygan hurmatimni ular tiklab ketishadi.
Ularda ilm va ustozga nisbatan yuqori hurmatni ko’raman. Keng fikrlashni ko’raman.
Qilgan xatolaridan xulosa qilib sabr va qat’iyat bilan harakat qilishayotaganini ko’raman.
Ular orasida kam sonli shundaylarini ko’ramanki, “huddi shulardek ota bo’la olsam qaniydi”deb qo’yaman o’zimga.
Yana shundaylari borki, muammoli farzandlari muammosi ota-onasidan o’tkanini ko’rib qolaman.
Ular bizga qisqa muddatli sinov ota-onasiga jazoligini ko’raman.
Mayli, ijobiy postimga negativ arashtirmay..
Muammo tarbiya haqidagi nazariy bilimlarda emas. Ularga amal qila olishda.
Bugun men hurmat qiladigan otalarimizdan biri aytganlaridek. “Farzand tarbiyalash qiyin ekan”.
@javokhir_toshpulatov

Oylarni tejayman deb yillarni yutqazishadi. Ba’zida butun yoshlikni.
Matematika o’rganishni xohlab keladi. Sabr bilan o’qisa 1–1.5 yilda tugatib qo’yadigan boshlang’ich bilimi bo’ladi.
Tezroq natija xohlaydi. Potensialidan ko’ra ko’proq bosim so’raydi. Yukni ko’tara olmaydi. Yakunda o’rganishni tashlaydi.
Daromadini tezroq oshirishni xohlaydi. Sohasini o’rganmasdan qisqa muddatli daromadi uchun o’rganishi shart bo’lganlarini orqaga suradi.
Jiddiy o’ylab ko’rsa. Maqsadlarini unutayotgani uchun “pora” olib yurgan bo’ladi. Faqat nomlanishi boshqa xolos. Maosh.
Insoniy iffatini unutib qo’yadi. Qadriyatini chetga surib maqtalish uchun maqtaydi. Natijada obro’ga ham erishadi. Ammo qisqa muddatda yerga ko’mib tashlanadi.
Xulosa
Pul, mansab, obro’ va ilm. Shularga sabrli bo’laver. Tez ko’tarilayotganlarni qattiqroq qulayotganlarini ko’ryapman.
@javokhir_toshpulatov

Hammaga imkoniyat beriladi. Uni tushunishlari, kechirishlari va ishonishlari uchun.
Bu imkoniyatlarni har oylik harid qilinadigan internet trafiklariga o'xshatsa bo'ladi.
Haridingizga qarab ishlatasiz. Limitingiz tugasa eng zarur vaqtda internetsiz qolasiz.
Munosabatlarda ham shunaqa. Rahbar bilan, do'stlar bilan, ustozlar bilan va h.k
Ammo insonlarning bizga nisbatan ishonch limitlarining oylik trafikdan 2 ta farqi bor.
1. Birini butun umrga yetkazish kerak bo’lsa boshqasini bir oygagina yetkazish kifoya.
2. Limit tugadi degani munosabatlar buzildi degani. Qayta harid imkoniyati yo’q.
Munosabatlardagi limitlaridan kimdir eng zarur holatda foydalansa yana kimlardir uni cheksizdek sovuradi.
Juda ham zarur vaqtda esa topilmaydi. Ishlatib bo’lingan.
Xulosa
Imkoniyatlar limitingizni eng zarur holatlar uchun saqlab qo’ying.
@javokhir_toshpulatov

Hiyonatkor insonlarning o’xshash belgilari bor:
1. O’zlarini eng vafolilardan deb bilishadi;
2. Ideal insondek ko’rinishga harakat qilishadi;
3. Rostgo’yliklarini faqat qasamlari bilan isbotlamoqchi bo’lishadi.
Ularga achinmang. Ular
mohir manipulyator
ham bo’lishadi.
Altive Javokhir

Anchagina mashhur insonlarning farzandlarini o‘qitarkanman, farzandlarida ikki xillik ko‘raman:
1. Juda ham yaxshi. Ilmga muhabbatli, tarbiyali va intizomli.
2. E’tibor tortish uchun istalgan nomaqulliklar qiladigan, mas’uliyatsiz va ilmga muhabbatsiz.
Birinchi turdagi insonlar majlislarga to‘liq kelishadi. Farzandlari bilan qiziqishadi. Farzandlari uchun chaqirsangiz, o‘sha zahoti yetib kelishadi.
Ikkinchi turdagi insonlar esa farzandlari bilan umuman ishi yo‘q. Prioritetlari orasida farzand ancha pastga tushib ketganini farzandlarini tarbiyasidan sezaman.
Muammolari ko‘payib ketganida, chiqirtirsam kelmasliklaridan sezaman.
Xulosa:
1. Kichikligidan o‘rtacha e’tibordan foydalanib, to‘g‘ri yo‘l ko‘rsatish imkoniyatingiz bo‘lganda foydalanib qoling. Kattaroq bo‘lganda, boringizni berib ham to‘g‘rilay olmaysiz.
2. Sizni tanimaydiganlarnikidan ko‘ra, sizni tanishlaringiz sizga bergan baho haqiqiysi. Masalan, farzandingiz ustozlari.
Farzand = Muhit + Luqma + Tarbiya
@javokhir_toshpulatov

Oddiy hodim sifatida aytaman.
Rahbarlarning professionallarini noprofessionallaridan farqi 1 ta.
Professional
rahbar/menedger:
Hodimlarining o’zi tashabbus ko’rsatib qilayotgan ishlarining kichik xatolariga ko’z yumadi.
Axir o’sha ish o’zi yo’q edi. Tashabbus qilyaptimi, yaqinda xatolari ham kamayadi.
Noprfessionallari
esa har bir kichik xatolarni hodimlari bilan muhokama qilaveradi.
Bunga o’xshash mayda xatolarini aytaverish tashabbuskorlarni sindiradi.
Yana bitta haqiqat:
Noprofrofessional menedjerlar tashabbuskor hodimlardan qo’rqishadi. Yaqinda ular uning pozitsiyasi uchun haqli bo’lib qolishi mumkin.
Yopiq kanalimdan
@javokhir_toshpulatov

Yosh o’qituvchilarga maslahat
10-11-sinf o’quvchilarim to’liq sinfga dars o’tishni boshlashdi.
Avvaliga orqada qolayotgan sinfdoshlariga, keyin online guruhlarimga yaqindan boshlab butun sinfga(maktabda).
Ularga aytadigan maslahatlarim jamlanmasi:
1. Fandan 10 dan kamida 8.5 ballik biliming bo’lsin. Ammo shu bilan qolib ketma. Imkon bo’lsa ularni tasdiqlab turuvchi sertifikatlaring ham bo’lsin.
2. Pulga katta ehtiyojing bo’lmasa bir muddat eng yaxshi o’qituvchilardan biriga shogirt bo’l. Tekin bo’lsa ham.
Eng yaxshi o’qituvchi
haqida qisqacha ta’rif:
•
Natija qiladi;
• Darsni qiziqarli o’tadi;
• Shaxsiyatlarni shakllantiradi;
• O’quvchilari unga o’xshashni
xohlashadi.
Bularning barchasi bir vaqtda jam bo’lgan ustozlar sen o’ylaganingda ancha kam.
3. Til o’rgan. Pedagogikaga oid eng yangi manbalar ta’lim rivojlangan davlatlar tilida(o’zimga ham eslatma).
4. Kitob o’qi. Shaxsiyatingni o’stir. Sen o’zingni yangilab tursang o’quvchilar uchun doim qiziqarli inson bo’lasan. Sen qiziqarli ekansan faning ham qiziqarli bo’ladi.
5. Prinsiplaring bo’lsin. Rahbariyatga nisbatan ham, o’quvchilarga nisbatan ham. Prinsiplaring nafsing uchun emas natijakorliging uchun ishlasin.
6. Ikkita sohada ishlayotgan bo’lsang-u biri o’qituvchilik bo’lsa qaroringni qayta o’ylab ko’r. Sifatli ta’lim ko’proq fokus talab qiladi. O’rtachaga rozi bo’lsang davom etaver.
7. Bugun qiynalayotgan bo’lsang, bu faqat senda bo’lmayapti. Har qanday o’qituvchi shu bosqichdan o’tadi.
Shu joyida senda 3 ta tanlov bo’ladi:
1. Dars o’tishni yoqtirishmay qolishadi. Tashlab, boshqa sohaga o’tishni xohlashadi. Huddi u yerda hammasi yaxshi ketadigandek.
Ammo bunaqa qarorga kela olishi mumkin bo’lgan ustozlarning o’quvchilarga bergan eng katta foydasi o’qituvchilikni tashlab ketgani.
Sababi bolalarni yaxshi ko’ra olmagan inson yaxshi ustoz bo’lishi masala.
2. Qiynalasan ammo yechim izlamaysan. O’qituvchilikni shunaqa og’irligicha qabul qilasan. Hammasiga taslim bo’lasan. Qachondir ko’nikasan lekin o’rtachadan yuqoriga chiqmaysan.
3. Qiynalasan, qiynalishinga sabab bo’layotgan kamchiliklaringni tan olasan. Ularni ustida ishlaysan. Yana davom etaverasan.
Shunda yuqoridagi 6 ta maslahatga amal qilsang kam sonli eng yaxshilardan bo’lasan, nasib qilsa.
P.s
Yuqorida ham shu mavzuda anchagina yozganman. Qiziq bo’lsa qarab ko’rarsiz. Bu oxirgi vaqtdagi xulosalarim.
@javokhir_toshpulatov