Javokhir Toshpulatov | Blog

Oddiy hodim sifatida aytaman.
Rahbarlarning professionallarini noprofessionallaridan farqi 1 ta.
Professional
rahbar/menedger:
Hodimlarining o’zi tashabbus ko’rsatib qilayotgan ishlarining kichik xatolariga ko’z yumadi.
Axir o’sha ish o’zi yo’q edi. Tashabbus qilyaptimi, yaqinda xatolari ham kamayadi.
Noprfessionallari
esa har bir kichik xatolarni hodimlari bilan muhokama qilaveradi.
Bunga o’xshash mayda xatolarini aytaverish tashabbuskorlarni sindiradi.
Yana bitta haqiqat:
Noprofrofessional menedjerlar tashabbuskor hodimlardan qo’rqishadi. Yaqinda ular uning pozitsiyasi uchun haqli bo’lib qolishi mumkin.
Yopiq kanalimdan
@javokhir_toshpulatov

Yosh o’qituvchilarga maslahat
10-11-sinf o’quvchilarim to’liq sinfga dars o’tishni boshlashdi.
Avvaliga orqada qolayotgan sinfdoshlariga, keyin online guruhlarimga yaqindan boshlab butun sinfga(maktabda).
Ularga aytadigan maslahatlarim jamlanmasi:
1. Fandan 10 dan kamida 8.5 ballik biliming bo’lsin. Ammo shu bilan qolib ketma. Imkon bo’lsa ularni tasdiqlab turuvchi sertifikatlaring ham bo’lsin.
2. Pulga katta ehtiyojing bo’lmasa bir muddat eng yaxshi o’qituvchilardan biriga shogirt bo’l. Tekin bo’lsa ham.
Eng yaxshi o’qituvchi
haqida qisqacha ta’rif:
•
Natija qiladi;
• Darsni qiziqarli o’tadi;
• Shaxsiyatlarni shakllantiradi;
• O’quvchilari unga o’xshashni
xohlashadi.
Bularning barchasi bir vaqtda jam bo’lgan ustozlar sen o’ylaganingda ancha kam.
3. Til o’rgan. Pedagogikaga oid eng yangi manbalar ta’lim rivojlangan davlatlar tilida(o’zimga ham eslatma).
4. Kitob o’qi. Shaxsiyatingni o’stir. Sen o’zingni yangilab tursang o’quvchilar uchun doim qiziqarli inson bo’lasan. Sen qiziqarli ekansan faning ham qiziqarli bo’ladi.
5. Prinsiplaring bo’lsin. Rahbariyatga nisbatan ham, o’quvchilarga nisbatan ham. Prinsiplaring nafsing uchun emas natijakorliging uchun ishlasin.
6. Ikkita sohada ishlayotgan bo’lsang-u biri o’qituvchilik bo’lsa qaroringni qayta o’ylab ko’r. Sifatli ta’lim ko’proq fokus talab qiladi. O’rtachaga rozi bo’lsang davom etaver.
7. Bugun qiynalayotgan bo’lsang, bu faqat senda bo’lmayapti. Har qanday o’qituvchi shu bosqichdan o’tadi.
Shu joyida senda 3 ta tanlov bo’ladi:
1. Dars o’tishni yoqtirishmay qolishadi. Tashlab, boshqa sohaga o’tishni xohlashadi. Huddi u yerda hammasi yaxshi ketadigandek.
Ammo bunaqa qarorga kela olishi mumkin bo’lgan ustozlarning o’quvchilarga bergan eng katta foydasi o’qituvchilikni tashlab ketgani.
Sababi bolalarni yaxshi ko’ra olmagan inson yaxshi ustoz bo’lishi masala.
2. Qiynalasan ammo yechim izlamaysan. O’qituvchilikni shunaqa og’irligicha qabul qilasan. Hammasiga taslim bo’lasan. Qachondir ko’nikasan lekin o’rtachadan yuqoriga chiqmaysan.
3. Qiynalasan, qiynalishinga sabab bo’layotgan kamchiliklaringni tan olasan. Ularni ustida ishlaysan. Yana davom etaverasan.
Shunda yuqoridagi 6 ta maslahatga amal qilsang kam sonli eng yaxshilardan bo’lasan, nasib qilsa.
P.s
Yuqorida ham shu mavzuda anchagina yozganman. Qiziq bo’lsa qarab ko’rarsiz. Bu oxirgi vaqtdagi xulosalarim.
@javokhir_toshpulatov

Oxirgi oyda yozmadim. Yozmoqchi bo’lmadim ham. Ochig’i vaqtimni qizg’andim.
Shu paytgacha bir vaqtning o’zida maksimum 50 ta o’quvchiga javobgar bo’lganman. Ya’ni o’zimni sinflarimga.
Bu yildan jami 400 ta o’quvchining matematikanj sifatli o’rganib, natija qilishiga javobgarligim bor. Kamandamizda esa jami 8 ta ustoz.
Javobgarlik kattalashgan sari ish hajmi qolganlarnikiga nisbatan tabiiy oshadi. Prioritedlar o’zgaradi.
Endi faqat o’zimni darsim sifatini emas kuniga o’tilayotgan 45-55 ta dars sifatini o’ylashga to’g’ri keladi.
Qani edi o’ylashni o’zi bilan ish bitganda. Qarorlar tezligi muhim. Uni xatolsizligini ta’minlash undan ham muhim.
Shu qarorlarim sifatini yaxshilash uchun nimalar qilayotganim haqida yozib borish uchun kanal ochdim.
U yerda juda ham aktive bo’laman. Shu sababdan u uchun alohida (yopiq)
kanal
ochib qo’ya qoldim.
Bu yerda esa postlar yana yozilaveradi. Faqat eng muhim deb hisoblaganlarim.

O’rgatish bo’lmasin-u, aytmasam bo’lmaydi. Oxirgi vaqtlarda o’rganganlarim. O’qib emas, hayotdan.
1. O’zining ijobiy tomonlarini e’tirof etadigan insonlarning gapiga ishonib qolma.
Shunday ko’rinishga muhtojmi, demak aslida unaqa emaslar. Amal bilan isbotlashga ko’zi yetmaydiganlar gap bilan harakatni boshlashadi.
2. Ta’lim va tarbiya teng (… edi yillar oldin). Hozir tarbiya ustiga qurilmagan ta’lim zararimizga xizmat qilaveradi.
Ilmli insonlarni ko’rasan. Joyi kelganda qilayotgan xato ishlariga ilmiy “dalillar” topishadi. Ilmi bilan o’zlarini ham aldab qo’yishadi.
3. Yomon bolalar ustozlarga sinov, ammo ota-onalarga esa jazo.
Yillar oldin bir o’quvchimni to’g’rilashga ko’p urinar edim. Onasi ham xohlardi. Negadir o’zgarish bo’lmasdi. Keyin bilsam, o’sha ona protsentga qarz beradigan firma boshlig’i ekan.
4. Hard skilllaringni o’stir. Hard bo’lmasa, soft skillaring nolga teng.
Sartarosh sochni sifatli olmasa, uni 5 ta til bilishi ham mijozni ushlab qolishiga yetarli bo’lmaydi. O’zimnikidan misol.
O’qituvchi ham fanini chuqur bilmasa, qolgan ko’nikmalari uni uzoqqa olib borishi mumkin, ammo yuqoriga olib chiqmaydi. Chiqqan taqdirda ham tez qulaydi.
5. Kelajakdagi harakatlar o’tmishdan ko’p farq qilmaydi. Kelajak haqida gapirishganda o’tmishlariga solishtir. Mos bo’lsa, ishon.
O’tmishdagi odatlar yillar davomida shakllangan. Kelajak ham o’sha o’tmishni davomi. Shu sababdan bo’lsa kerak, kechirimlilikka buyurilganmiz, ammo hiyonatning qarori o’zimizga qoldirilgan.
P.s.
Yana bor. Avval shuni o’z egalariga yuborib qo’yaylik. Orasidan o’zlarini topishga qiynalishmasin)
@javokhir_toshpulatov

Impostor sindromi
Bugun matematika kafedramizga “Ustoz shaxsiyati” mavzusida trening o‘tdim.
Bu mavzuni kamida 2-3 marta bugungi auditoriyadan kattarog‘iga o‘tganman.
Oxirgi o‘tganimga esa 1 yil bo‘libdi. U vaqtda o‘zimga ishonch bilan aytayotgan ma’lumotlarimga shubha qilmasdan o‘tib bergan edim.
O‘sha trening nazdimda zo‘r bo‘lgandek edi. Bu fikr esa foydali bo‘lganini aytishgandan keyin shakllangan.
Oradan 1 yil o‘tdi. Biroz tayyorlandim. Yangi ma’lumotlar, amaliy maslahat va real muammolar haqida ma’lumotlar qo‘shdim.
Trening vaqtida esa negadir berayotganlarimga shubhalanib gapirdim. Men gapiryapman, menga kelayotgan savollar esa:
• sen o‘zi shunga loyiqmisan?
• berayotganlaring ularga ishlamasachi?
• seni tajribang yetmaydi?
• eshituvchilar zerikishyaptimi?
• bularni hamma biladiku?
• optimalroq usullari ham bo‘lsachi?
Yig‘ilishimiz tugadi. Do‘stimdan alohida qolishini va suhbatimiz davomidagi mendagi kamchiliklarimni boricha
aytishini
iltimos qildim.
Umumiy xulosa: Ma’lumotlarga boy, qiziq va foydali bo‘lgani bilan birga juda kamtarlik bilan gapirilgani va o‘zimga bo‘lgan ishonch biroz kamdek tuyulibdi. Mendagi xulosa ham shu edi o‘zi.
Treningdan so‘ng o‘zimga-o‘zim shunday savol berdim. O‘quvchilaring natijasi doimgidan yaxshilangan bo‘lsa, maktab va o‘quvchilar ishonchi bilan yangi mas’uliyat berilgan bo‘lsa,
o‘zim ham shularni qo‘llab foyda olayotgan bo‘lsam va ma’lumotlar aniq manbalar asosida amaliyotda sinalgan bo‘lsa,
nega ikkilanish, nega ishonchsizlik, nega trening o‘tishda yildan-yilga pasayish bo‘ldi?
Ko‘p suhbatlashib turadigan insonlarimdan biri, yangi o’rganayotgan yo’nalishim ya’ni boshqaruv bo’yicha ustozim va maktablarimiz operatsion direktori
Abdulloh Shamsutdinov
bilan shu mavzu yuzasidan suhbatlashdik. Bugungi suhbatimizning umumiy xulosasi:
1.
Dunning–Kruger effekti
– buning teskarisi: odam aslida bilimi yoki ko‘nikmalari kam bo‘lsa ham, o‘zini haddan tashqari yuqori baholaydi.
2.
Impostor Syndrome
– odam o‘z yutuqlariga qaramay o‘zini “haqiqatda munosib emasman, tasodifan muvaffaqiyat qildim” deb his qiladi.
Xulosa
1. Doim aytaman. Xatolaringizni so‘rab turing. Bugun vaqtida so’ramaganimda yechim izlamas edim.
Yechim izlamasam davomiy xatolar qilar edim. Doimiy xatolar evaziga xotirjamlik yo’qoladi va evaziga o’zimga bo’lgan haqli ishonchsizlik shakllanadi.
2. Tajribangiz oshgani sari ishonchsizlik kuchayaptimi – bu normal holat:
Impostor Syndrome
.
3. O‘zi va qilgan ishlari haqida ko‘p gapirayotganlarni so‘zlariga qarab baho bermang:
Dunning–Kruger effekti
.
@javokhir_toshpulatov

O’ziga ayt. Aytganlarni qadrla.
Xatolaringni o’zinga gapirganlardan xotirjam bo’l. Ulardan xavf yo’q. Ularni yomon ham ko’rma.
Senga kulib turganlarga esa to’liq ishonib qo’yma. Uchinchi tomonda turib ko’p kuzatganman:
Biri ikkinchisini oldida kuladi, ortidan kamchiliklarini sanaydi. Ulardan sen ham uzoq bo’l.
Yuzinga aytadiganlar juda kam. Agar bor bo’lsa ularni qadrla. O’ziga aytish jasorat. Uni to’g’ri qabul qilish qahramonlik.
Kamandamizdagi ustozlarga, do’stlarimga, yaqinlarimga hattoki o’quvchilarimga ham xatolarimni aytishlarini so’rab turaman.
Sabab:
Bir insonni xatolarini boshqaga aytish o’ziga aytishdan ko’ra bo’rttiribroq yetkaziladi. Aslini eshitganim menga maqul.
Shunchaki faqat ularning nazdida xato bo’lib lekin asli unday bo’lmasa, tushuntiraman. Agar haqiqat bo’lsa o’zgaraman. Har ikkisida ham foydadaman.
@javokhir_toshpulatov

Shafqat fonidagi zulm
Ba’zida zulm bo’lib ko’ringan munosabat aslida shafqatdan bo’ladi. Shafqat bo’lib ko’ringani esa zulmdan.
Bugungi shafqatning oqibati, ko‘pincha yillar o‘tib ko’rinadigan zulm bo’ladi.
15+ yoshadagi o’quvchilar kelishadi. Karajadval bilishmaydi, eplab 3 ta gapni gapirolmaydi ham. Tengdoshlariga qo’shib qo’ysang faqat kulgugiga qolaveradi.
Boladagi bu nuqsonlar bugun paydo bo’lmadi. Yillar davomida shakllandi. Ota-onalar bilan suhbatlashsang:
- Nima qilib beray yana, barcha sharoitni qilib berganman. Negadir harakati kam. Gapimizga kirmaydi.
- Barchasini qilib berganingiz sizni xatoyingiz.
Ustozlarni ko’raman. O’quvchilariga shafqat fonida vazifa bermaydi. Fanni chuqur tushuntirib o’quvchilarini “qiynagisi” kelmaydi.
Nega deb so’rasang “Miya qiynalsa fandan zerikib qoladi”. Nega kerakligini tez-tez eslatib turib chuqurroq berib tursangchi?
Nafsi bilan kurashda qiynalganda, talabchanroq bo’lib bersangchi? Davomiy bajarmasa, olib qolib, mas’uliyatini his qildirsangchi?
Bular zulmdek ko’rinadigan shafqat.
“Mening qahrim ham rahmatdir”
deganlar Umar ibn Xattob r.a.
Xulosa
Og’ir kasallikni davolash og’riqsiz bo’lmaydi. Ba’zida esa talofatsiz ham.
Talofat, og’riq istamagan ota-onalar va ustozlar o’z vaqtida shafqat fonidagi zulmdan uzoq bo’lishlari shart!
@javokhir_toshpulatov

Ishoning lekin tekshirib turing
Men o’quvchilarimni telefonini tekshirib turaman. O’zlarini ruhsatlari bilan albatta.
Tarbiyada xatoga yo’l qo’ygan ota-onalarning xatolarining oqibatlarini farzandlarini telefoni ochib beraveradi.
Maktab yoshidagi o’quvchilarga telefonning foyda va zararlari haqida gapirmaydigan bo’lganman.
Ko’rganimdagi xulosamni ijobiyligi uchun emas, telefonining muqobiliga o’nlab zarari kam variant bersam muhimligi uchun bitta sabab bilan talashib vaqt yo’qotamiz.
Men shubxalanganligim uchun tekshirgan o’quvchilarimdan biror marta shubxam o’rinsiz bo’lib chiqmagan. Bu milliondan bir ehtimollik bilan faqat men bilan sodir bo’lgan bo’lishi ham mumkin.
Voyaga yetmagan qiz farzandi borlar uchun jiddiy maslahat:
Qizingizni telefonini tekshiring. Chatlarini o’qing. Ona bo’lsangiz haqqingiz bor. Menimcha otalarni ham. Agar birinchisi bo’lsa siqilib qolishingiz mumkin)
(Oqibatlarini tushuntirgan holda) nomahramlar bilan qilayotgan suhbatlariga cheklov qo’ying. U kim bo’lsa ham farqi yo’q. Sinfdosh, qo’shni yana kim kimlardir. Hattoki u ustozi bo’lsa ham. Bu radikal qaror.
Optimalrog’i esa messengerlariga o’zingiz ulanib qo’ying.
Shunda Ikki tomon ham munosabatlardagi asl maqsaddan chalg’imaydi).
Yana ham qadriyatlaringizga qarang. Biz qadriyatlarimiz doirasida qaror qabul qilamiz.
@javokhir_toshpulatov

Bir ustoz demo darsga keldi. Bir formula tushuntirdi. O’quvchilar isbotini so’radi. Gap aylantirildi va qayta-qayta boshqa narsa tushuntirildi.
Bu meni e’tiborimni tortdi. Meni ham qaysarligim tutdi. O’quvchilarni chiqarib yubordim va savollar yog’dirdim. Yakunda esa bilmasliklarini tan oldilar.
Avval boshidan bilmasliklarini tan olganlarida, albatta o’rganib qo’yishlarini aytganlarida hammasi ijobiy hal bo’lar edi.
Balki men sezmay ham qolar edim. Sezganimda ham bilmasliklarini tan olganlari uchun hurmatim oshar edi.
Huddi shunday vaziyat. Bir ustoz keldilar. Bir isbot so’radim hech bu haqida o’ylab ko’rmaganliklarini aytdilar. O’zimdan so’rab oldilar. Shu ustoz bilan kelishuv qildik.
Bilmasligini tan olish ustozlardagi ko’zga ko’rinmaydigan darajadagi muhim hislat.
Bilmasa o’rganib kelishini aytish norma. Uyalib qolishidan qochib o’quvchilarni aldab yuboradigan ustozlar obro’si uchun istalgan ishni qiladi.
O’zini maqtayveradi, boshqalarni ortidan obro’sizlantirishga mo’ljallangan gaplar gapiradi, o’quvchilarga mavzu haqida noto’g’ri ma’lumotlar beradi va.h.k. (Tajribamda ko’rganman)
Bunday ustozlar kamandani muhitini buzadi. O’quvchilarga no’to’g’ri harakter shakllanishiga sabab bo’ladi.
Shu sababli olayotgan ustozlarimizni fandagi bilimidan tashqari xatoni vaqtida tan olishi va shu xatolari ustida ishlashini ham tekshiramiz. Bu filtr kibrli insonlar kelib qolishi ehtimolligini kamaytiradi.
@javokhir_toshpulatov

Maktabimizda grant imtihoni!
9-10-11-sinf o’quvchilariga o’zlarini sinab ko’rishlari uchun zo’r imkoniyat. Grant berishimizga loyiqligingizni isbotlang.
Loyiqlar eng zo’r
maktablardan
birida tekin o’qish imkoniyatiga ega bo’ladi.
Shoshiling Grant imtihoni shu yakshanba kuni. 27-iyulda.Batafsil ma’lumot uchun
link.
Ushbu postni yaxshi muhit izlayotgan maqsadli o’quvchilarga ulashib qo’yarsiz. O’zlarini sinab ko’rsinlar)
@javokhir_toshpulatov