Alimoff

Британиядан топилган римликлар хазинаси ҳақида
1964 йили Буюк Британиянинг Нортумберленд графлигида, қадимий рим қўрғони Кория (ҳозирги Корбридж) харобалари орасидан ҳайратомуз топилма
аниқланади.
Археологлар теридан қопланган темир сандиққа дуч келишади ва уни очганларида Рим империяси даврига оид юзлаб буюмлар — темир, мис, тош, шиша, ҳатто органик материаллардан иборат қимматли артефактлар чиқади. Буларнинг барчаси милодий 122–138 йилларга тегишли экани маълум бўлади.
Энг муҳим топилмалардан бири — машҳур лорика сегментата зирҳи бўлиб, олти юқори ва олти пастки қисмдан иборат ушбу зирҳ рим аскарлари қандай ҳимоя воситасидан фойдаланганини аниқ тасаввур қилишга ёрдам берган.
Шунингдек, сандиқда найзалар учун учликлар, отиш учун мўлжалланган қуроллар, қилич ғилофлари, ёғоч челак, усталар учун асбоблар, ҳатто ёзиш учун мумли тахтачалар ва Британия учун ноодатий бўлган папирус бўлаклари ҳам аниқланади.
Тахминларга кўра, бу буюмлар варварлар ҳужуми пайтида римликлар томонидан яширилган бўлиши мумкин. 2012 йилдан буён бу тарихий хазина Корбридж археология музейида намойиш қилинади.
🌟
@nurbekalimov

Римнинг энг оғир шармандагарчиликларидан бири – Аллиядаги мағлубият ҳақида
Милоддан аввалги 390 йилда Аллия дарёси бўйида римликлар галлар қўшинидан қаттиқ мағлубиятга
учрайди.
Бу галлар томонидан Римга қарши йўлга қўйилган илк кенг кўламли ҳужумлардан бири эди. Ушбу қонли жангда римликлар қўшинлари жуда тарқоқ ҳолда ҳаракат қилган ва лагерни мустаҳкамлашга улгурмаган. Натижада галлар ғалаба қозонади. Қочқинликка учраган римликлар Вейи шаҳрига ёки Римга чекинишади ва душман ҳеч қандай тўсиқсиз шаҳарга кириб келади.
Қалъадек мустаҳкам Капитолий етти ой қамалда туради. Айнан шу даврда машҳур “қушлар Римни қутқарган” афсонаси юзага келган. Охирида галлар Римдан чиқиб кетишга рози бўлади, лекин бунинг эвазига улкан контрибуция – минг фунт олтин талаб қиладилар. Вақти келиб римлик трибунлар шартнома тузганда, галлар олтинни нотўғри ўлчаб, яна талабни оширишади. Шунда римликлардан бири ўша машхур "Мағлубларга қайғу" — иборасини ишлатади.
Буюк Камилл – Рим диктатори сифатида консуллар қарорини бекор қилади ва қўшин йиғиб, душманга қарши жангга отланади. Унинг: “Олтин билан эмас, темир билан Ватанни озод қилиш керак!” деган сўзлари римликлар қалбига жон бахш этади. У галларни тор-мор қилиб, Римни озод қилади. Бу воқеа рим тарихида оғриқли, лекин ёдда қоларли саҳифа сифатида муҳрланади.
Кейинги асрларда римликлар галлар билан бир неча марта тўқнаш келади. Буюк Ганнибал қўшинларининг муҳим қисми ҳам айнан галлардан иборат эди.
🌟
@nurbekalimov

Франсиско Франко — Испанияни бирлаштирган, сўнгра бўғиб қўйган диктатор
Франсиско Франко Испания тарихидаги энг мураккаб ва баҳсли шахслардан
бири.
Афсарлар оиласидан чиққан Франко аввалига денгизчи бўлишни орзу қилган, лекин Испаниянинг АҚШ билан урушдаги мағлубияти уни армияга боришга ундайди. У ҳарбий салоҳияти билан ажралиб турарди. 23 ёшида майор, 33 ёшида эса генерал бўлади.
1936 йилда республика ҳукуматидан норози бўлган ҳарбийлар кутилмаганда қўзғолон бошлайди. Франко дастлаб унга бош бўлишга шошилмайди, лекин бошқа генерал ҳалок бўлгач, ҳарбийлар уни ўз етакчиси сифатида танлайди. Франко Италия ва Гитлер Германиясидан ёрдам олиб, республикачиларга қарши урушни 1939 йилда ғалаба билан якунлайди.
Шундан сўнг Испанияда франкизм — яккахокимлик, ҳарбий-мафкуравий режим бошланади. Франко ҳеч қандай сайлов ўтказмайди, мухолифатни таъқиб қилади, ўзини “каудильо” — миллат етакчиси деб эълон қилади. У Иккинчи жаҳон урушида бетарафлигича қолади, лекин нацизмдан қочганларга паноҳ беради. Совуқ уруш даврида эса Ғарб учун антикоммунизмдаги ҳамкорга айланади.
1960-йилларда Франко модернизация ва иқтисодий ислоҳотларни бошлайди, лекин сиёсий очиқликка йўл бермайди. 1969 йилда у бўлажак қирол Хуан Карлосни тайинлайди. Франко 1975 йилда вафот этгач, Хуан Карлос конституциявий ислоҳотларни бошлайди ва мамлакат демократия йўлига ўтади. 1981 йилдаги франкистлар қўзғолони ҳам омадсизликка учрайди.
🌟
@nurbekalimov

Ихтиёрсиз эътибор — бу ташқи ёки ички стимулларга онгли назоратларсиз, автоматик равишда йўналтириладиган эътибор туридир. Масалан, сезги аъзоларидан келаётган ёрқин ёруғлик, кучли товуш ёки оғриқ сигналлари одамнинг диққатини ўзига тортади ва жавоб реакциясини уйғотади. Бу жараён асосан асаб тизими орқали бошқарилиб, ҳимоя ва муҳитга мослашишда муҳим роль ўйнайди.
Видеога ҳавола:
https://youtu.be/I3qvfU7V0fU?si=7GlWP_EkWzn5VVSq

89 йил аввал Испаниядаги ҳарбий можаро мамлакатни уруш гирдобига тортиб кетгани ҳақида
1936 йил 17 июль куни Испанияда ҳарбийлар томонидан амалга оширилган тўнтариш мамлакатни 3 йил давом этган ва юз минглаб инсонларнинг умрига зомин бўлган фуқаролик урушига
олиб келади.
Бу тўнтариш Испания тарихида улкан сиёсий ўзгаришлар ва ҳалокатли тўқнашувларнинг бошланиши эди.
Аср бошидан бери ҳарбийлар Испанияда сиёсий ҳаётнинг муҳим қисми эди. Америка билан бўлган урушда мағлубиятдан сўнг, улар халқ кўз ўнгида “империя шаънини ҳимоя қилувчилар” сифатида намоён бўлишади. Кейинчалик Марокашдаги мустамлакачилик ҳаракатларида фаол қатнашадилар. Мигель Примо де Ривера даврида ҳарбийлар ҳукуматда етакчи кучга айланади, унинг ўғли ва “Испан фалангаси” асосчиси Франко ҳам бу сиёсий йўлни давом эттиради.
1936 йилда парламент сайловларида оз фарқ билан ғалаба қозонган халқ фронти (социалистлар) ҳокимиятга келгач, ҳарбийлар буни радикал сўл ҳукумат деб баҳолайди. Эмилио Мола бошчилигидаги ҳарбийлар “Испания ҳарбий иттифоқи”ни тузишади ва мамлакат бўйлаб қўзғолон режалаштиришади. Уларнинг сафида фашистик қарашдаги фалангачилар, консерваторлар ва черков ҳам бор эди.
Тўнтариш 17 июль куни Канар ороллари ва Испания мустамлакасида бошланади. Қисқа вақт ичида Галисия, Арагон, Эстремадура каби ҳудудлар тўнтаришчилар томонига ўтади. Аммо Мадрид ва Андалусияда қаттиқ жанглар бошланади. Испания 2 йил 8 ой-у 15 кун давом этган, юз минглаб қурбонлар талаб қилган фуқаролик урушига ғарқ бўлади.
Бу воқеа нафақат Испания, балки бутун Европа учун оғир дарс бўлди. Сиёсий кескинлик, мафкуравий қутблашув ва зўравонлик туфайли бутун мамлакат қонли йўлга кириб кетди. Бу тарихий воқеалар ҳамон демократия ва мувозанатнинг нақадар муҳим эканини эслатиб туради.
🌟
@nurbekalimov

Дарахтни кесиб, бошқа ерга янгисини
экиш ечим эмас
Яқинда машҳур қурилиш компанияси раҳбари томонидан тақдим этилган янги лойиҳа кўп кескин баҳсларга сабаб бўляпти. Унга кўра, қурилиш ишлари учун дарахт кесишга рухсат бериш, лекин бунинг ўрнини бошқа ҳудудда кўпроқ кўчат экиш билан қоплаш айтилганди.
Экопартия депутати Жавлон Абдуллаев ҳам ўз ўрнида ва вақтида бу масала юзасидан фикр билдирибди. Унинг
айтишича,
қурилиш эҳтиёжлари қанчалик муҳим бўлмасин, уларни табиат манфаатлари эвазига ҳал этиш тўғри эмас. Ҳар бир дарахт бугун нафақат ҳавони тозалайди, балки маҳаллий экосистеманинг узвий бўлаги ҳам ҳисобланади. Уларни кесиб, бошқа жойда экиш эса мувозанатни қайта тикламайди.
Мен мана шу фикрга қўшиламан. Кўчат экиш яхши, лекин бу табиий миқдорни сақлашдан кўра осонроқ усул сифатида кўрилмаслиги керак. Бугунги муаммо дарахт кўп-камлигида эмас, етилиб бўлган мавжудларини борича сақлашда. Шуни тушунмаяпти айримлар.
🌟
@nurbekalimov

586 йил олдин Англияда ўпиш ман этилганди
1439 йил 16 июлида Англияда оғзаки, лекин жиддий тарзда амалга киритилган ғалати бир тақиқ юзага келади. Жамоат жойларида ўпишиш
ман қилинади.
Бу ўрта аср ақидапарастлиги эмас, балки ўша давр учун мутлақо мантиқий йўл, “Қора ўлат” номли вабони чеклашга уриниш эди.
1340-йилларда Европани титратган ва тарихдаги энг ҳалокатли пандемиялардан бири ҳисобланган вабо 1350-йилларга келиб авж олади, лекин шундан сўнг ҳам тўлиқ йўқолмайди. Англияда 1369–1371 йиллардаги янги эпидемия илгаригидан омон қолган аҳолининг яна 10–15 фоизини олиб кетади. Ҳар 6–12 йилда янги тўлқинлар қайтар, жамият эса ҳали-ҳануз қўрқувда яшарди.
Шундай шароитда ўпишиш, айниқса, саломлашиш ёки диний расмиятчилик сифатида амалга ошириладиган бўлса, вирус тарқалиши учун анча хавфли ҳисобланарди. Ўша пайтда вабонинг қандай юқиши ҳақида тўлиқ тушунча йўқ эди, лекин ундан ҳимояланиш учун одамлар қўлдан келганча чора кўрарди: карантин, ниқобли шифокорлар, жонсиз таналарни ёқиб юбориш ва ҳ.к. Бу “муросасиз” тадбирлар тирик қолиш учун ягона имконият бўлган, худди чўкаётган одам хасга ёпишгани каби.
Италия каби аҳолиси зич шаҳарларда бу жазо даражасида амалга оширилган. Баъзи хонадонлар бутунлай муҳрланиб, ичкаридаги беморларни тириклай ёқиб юбориш ҳоллари қайд этилган.
Бу ҳолатни ҳозирги даврда туриб қарасак, фақат ваҳшийлик деб баҳолаш нотўғри бўлади. Чунки вабо туфайли Европада 75–200 миллионгача одам ҳалок бўлгани айтилади. Одамлар у пайтлар яшаб қолиш илинжида шундай қайғули оқибатларни танлашга мажбур эдилар.
🌟
@nurbekalimov

ТМКдан Марказий Осиёда илк экологик технология
Ўзбекистон технологик металлар комбинати (ТМК) таркибидаги Нодир металлар ва қаттиқ қотишмалар заводи экологик хавфсизлик учун Марказий Осиё бўйича биринчи замонавий технология жорий этиб, мазкур технология асосида иш олиб бормоқда. Бу ҳақда ТМК матбуот хизмати хабар қилди.
Бу қандай технология?
Авваллари, молибден маҳсулотини аммиакли сув ва кислоталар билан ювиш орқали ишлаб чиқаришда аммиак буғлари ҳавога тарқалиши кузатиларди. Бу эса экологик хавф туғдирарди. Янги технология натижасида эса, завод мутахассислари янги, уч босқичли содали ечим асосида ишлайдиган технологияни жорий қилди. Энди молибден хомашёси сода эритмаси билан ишқорланади, барча жараёнлар ёпиқ тизимда амалга оширилади.
Хўш, бу қандай афзалликлар беради?
Аммиак буғлари атмосферага чиқмайди. Бу айни дамда экологик хавфларнинг олдини олишда катта ютуқ ҳисобланади. Ҳавога ташланадиган чиқиндилар миқдори кескин камайди. Жараёнлар хавфсиз ва экологик тоза муҳитда ўтади. Ёпиқ технологик жараён нафақат чиқиндиларни камайтиради, балки ишлаб чиқариш муҳитини инсон саломатлиги учун хавфсиз ҳолга келтиради. Бу технология ТМКнинг ишлаб чиқаришдаги самарадорлик билан бир қаторда, экологик хавфсизликка ҳам аҳамият қаратаётганини кўрсатади.
🌟
@nurbekalimov

Ўзбекистонда камбағаллик қисқармоқда. Ниманинг ҳисобидан?
Сигма Подкастда иқтисодчи Дийдор Бердиқиличев билан камбағаллик мавзусида сон чиқибди.
Мавзу камбағаллик бўлсада, аслида статистика ҳақида анча тушунча берадиган подкаст бўлибди. Ҳаётимизга оид кўпгина рақамларни тушунишга ёрдам беради.
Томоша қилинг:
https://youtu.be/ZuntsZwsrtc?si=gvXdI9i-eTrtc2xX

Буюк Британия аҳолиси 200 йил ичида 5 баробарга кўпайибди — Ирландия бундан мустасно
1821 йилдан 2021 йилгача бўлган икки аср мобайнида Буюк Британия аҳолиси тубдан ўзгарди. Кўпчилик минтақаларда аҳоли беш баробаргача ўсган бўлса, Ирландия бу жараёндан деярли ташқарида қолди.
🔹
Англия — 5 баробар;
🔹
Уэльс — 4 баробар;
🔹
Шотландия — 2,5 баробар;
🔹
Мэн ороли — 2,5 баробарга кўпайган.
🔻
Ирландия (шимоли ва жануби йиғиндиси) аҳолиси сони 200 йил ичида амалда ҳеч қандай ўсиш
кўрсатмаган.
Ҳатто XIX аср ўрталаридаги даражадан ҳам пасайиб кетган.
Бунга асосий сабаб — 1840-йиллардаги машҳур Буюк очарчилик бўлди. Картошка касалланиши билан боғлиқ очлик туфайли Ирландиядаги асосий озиқ-овқат манбаи йўқолади, Британ ҳукумати эса амалий ёрдам кўрсатмайди. Натижада юз минглаб ирландлар ҳалок бўлади, яна юз минглаб киши АҚШ, Канада ва Австралия сингари мамлакатларга кўчиб кетишади.
Ана шу вақтдан бошлаб Ирландия аҳолиси кескин қисқара бошлайди. Агар 1840 йилларда Ирландия аҳолиси тахминан 8 миллион атрофида бўлган бўлса, 2021 йилга келиб бу рақам ҳали ҳам 7 миллионга етгани йўқ.
Шу билан бирга, АҚШда ҳозирги кунда ирланд илдизига эга бўлган 36 миллиондан ортиқ одам яшайди. Улар орасида машҳур сиёсатчилар, актёрлар, журналистлар ва санъат намояндалари ҳам бор. Яъни, Ирландия ўз тарихидаги энг катта «демографик экспорт»ни амалга оширган мамлакатлардан бирига айланди.
Бу ҳолат, бир томондан, тарихий фожиа, иккинчи томондан, глобал миграциянинг қандай кўламда бўлиши мумкинлигини намоён қилади. Бугунги кунда Ирландия аҳолиси аста-секин ортиб бораётган бўлса-да, ҳануз XIX асрдаги нуқтага етиб бормаган.
🌟
@nurbekalimov