«Sharqshunos tahlilchilar» intellektual klubi
Doimiy o‘zgaruvchan chegaraga ega davlatlar haqida bilasizmi?
✅
Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz
📱
Twitter
📱
YouTube
📱
Facebook
📱
Instagram
📱
Telegram
Super kuch
- bu
global miqyosda taʼsir oʻtkazish yoki boshqarish uchun keng qobiliyatlari bilan ajralib turadigan ustun mavqega ega davlatdir.
Bu iqtisodiy, harbiy, texnologik va madaniy kuch hamda diplomatik va yumshoq kuch
taʼsirining birlashgan vositalari yordamida amalga oshiriladi
.
Bu atama birinchi marta
1944-yil
da Ikkinchi Jahon urushi paytida
AQSh
,
Buyuk Britaniya
va
Sovet Ittifoqi
ga nisbatan qoʻllanilgan. Sovuq urush davrida
Buyuk Britaniya imperiyasi
tarqalib, AQSh va Sovet Ittifoqi dunyo ishlarida ustunlik qildi. Sovuq urush tugashi va
1991-yil
da Sovet Ittifoqi tarqatib yuborilgandan keyingina faqat Qoʻshma Shtatlar super kuchga aylandi.
Elis Layman Miller
super kuchni "
dunyoning istalgan nuqtasida, baʼzan esa dunyoning bir nechta mintaqalarida hukmronlik va taʼsirni loyihalash imkoniyatiga ega boʻlgan va shuning uchun global gegemonlik maqomiga ega boʻlishi mumkin boʻlgan mamlakat"
deb taʼriflaydi. Hozirda
Xitoy, Rossiya, Yevropa Ittifoqi
super kuch boʻlishga asosiy daʼvogar.
✅
Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimi
z
📱
Telegram
📱
Facebook
📱
You Tube
📱
Instagram
📱
Twitter
Janubi-sharqiy Osiyo: manfaatlar toʻqnashgan mintaqaga nazar
Janubi-Sharqiy Osiyo bugungi global geosiyosiy tizimda strategik muhim mintaqa sifatida shakllanmoqda. Mintaqaning geoiqtisodiy jozibadorligi, savdo yo‘llaridagi o‘rni vademografik dinamikasi uni Xitoy, AQSh, Hindiston va boshqa kuchlar
raqobatining markaziga aylantiradi.
ASEAN–Xitoy savdo aylanmasining 2025 yilda 429,8 mlrd AQSh dollariga yetgani, shuningdek Xitoyning Jakarta–Bandung tezyurar temir yo‘li kabi infratuzilma loyihalari, mintaqada Pekinning iqtisodiy ta’sirini kuchaytirgan bo‘lsa-da, davlatlar orasida
strategik ishonchsizlikni
ham yuzaga keltirmoqda.
So‘nggi tadqiqotlar
ASEANning xavfsizlik tashvishlari
Xitoy bilan chegaralanib qolmaganini ko‘rsatadi. Ko‘plab davlatlar Xitoyning o‘sishini bir vaqtning o‘zida
iqtisodiy imkoniyat
va
potensial xavf
sifatida qabul qiladi. AQShning erkin harakatlanish operatsiyalari esa ayrim poytaxtlarda mintaqa manfaatlariga to‘g‘ridan-to‘g‘ri xizmat qilmaydigan, hatto tasodifiy to‘qnashuv xavfini kuchaytiruvchi omil sifatida baholanmoqda. Joriy yilning iyul oyida Kambodja va Tailand oʻrtasida roʻy bergan qurolli toʻqnashuv mintaqani ikki davlat raqobat maydoniga aylantirganligining yorqin misolidir. Shuning uchun ASEAN davlatlari kuchlar o‘rtasidagi raqobatda
“bir tomonga og‘ish”dan
ko‘ra
muvozanatli tashqi siyosat
ni afzal ko‘rmoqda.
Shuningdek, mintaqaning real xavfsizlik manzarasi yetarli darajada murakkab boʻlib, Sulu dengizida terrorchilik va transmilliy jinoyatchilik, Singapur bo‘g‘ozida o‘sib borayotgan qaroqchilik, Filippin–Malayziya chegarasidagi suverenitet ziddiyatlari, Myanmardagi siyosiy beqarorlik va Rohinja migratsiyasi kabi omillar davlatlarning asosiy e’tiborini Xitoyga qaratishiga to‘sqinlik qilmoqda. Shu bilan birga, kiberxavfsizlik, inson savdosi, giyohvandlik tarmoqlari, iqlim inqirozi va tabiiy ofatlar mintaqaning barqarorligiga uzoq muddatli tahdid solmoqda.
Hozirgi geosiyosiy vaziyatni inobatga oladigan boʻlsak, Janubi-Sharqiy Osiyoning ahamiyati yanada oshmoqda. Ta’minot zanjirlari uzilishiga qarshi global kompaniyalar “Xitoy+1” strategiyasiga o‘tayotgani, Hind-Tinch okeani geostrategiyasining shakllanishi hamda yirik davlatlarning mintaqaviy ta’sir uchun kurashi ASEANning “markaziylik tamoyili”ni
strategik ahamiyatga
ega ekanligini yanada oshirdi. Shu jumladan, mintaqaning barqarorligi nafaqat ichki, balki global iqtisodiy va harbiy muvozanatning muhim shartiga aylandi.
Keyingi 2025–2030 yillarda ASEAN kuchlar raqobati fonida diplomatik moslashuvchanlikni kuchaytirib, o‘z ichki xavfsizlik tizimini modernizatsiya qilishi va hududiy davolar masalasi, dengiz nazorati hamda iqlim xavflariga qarshi ko‘p tomonlama mexanizmlarni faollashtirish masalalarida chora tadbirlar yetarli darajada amalga oshirilmasa, bu mintaqada raqobat keskinlashib, etnik va hududiy ixtiloflar, ekologik inqirozlar va iqtisodiy asimmetriya mintaqadagi beqarorlikni kuchaytirishi va xavfsizlik omilini gumon ostida qoldirishi mumkin.
Xulosa qilib aytganda, Janubi-Sharqiy Osiyo bugungi sharoitda faqat kuchlar raqobati maydoni emas, balki yangi global tartibning barqarorlik, muvozanat va iqtisodiy integratsiya markaziga aylanmoqda. Mintaqaning o‘sib borayotgan roli uni jahon siyosiy tizimining eng muhim strategik platformalaridan biriga aylantiradi.
✅
Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz
📱
Twitter
📱
YouTube
📱
Facebook
📱
Instagram
📱
Telegram
🗺️
O‘rta Yer dengizida hukmronlik uchun kurash
🚢
XVI asr jahon tarixida O‘rta Yer dengizi mintaqasi dunyoning eng muhim geosiyosiy hududlaridan biri sifatida alohida ahamiyat kasb etadi.
Bu davrda mintaqa nafaqat savdo yo‘llari kesishgan makon, balki siyosiy ta’sir va harbiy kuchlar to‘qnashuviga aylangan edi. Ayniqsa, bu asrda ikki yirik davlat —
Usmonlilar imperiyasi
va
Ispaniya qirolligi
o‘rtasidagi raqobat keskin
kuchaydi.
Usmonlilar imperiyasi Sulton Sulaymon davrida O‘rta Yer dengizining sharqiy va janubiy sohillarida o‘z ta’sirini kengaytirgan bo‘lsa, Ispaniya qirolligi Karl V boshchiligida G‘arbiy Yevropada siyosiy hamda dengiz kuchi sifatida tez sur’atlarda yuksalgan edi.
🪝
Har ikki davlatning asosiy maqsadi
dengiz savdo yo‘llari, strategik portlar va muhim orollarni nazorat qilish, shuningdek Yevropa va Shimoliy Afrikadagi siyosiy ustunlikni qo‘lga kiritishdan iborat edi. O‘zaro munosabatlar o‘sha davrning mintaqaviy hamda xalqaro sharoitlari ta’sirida shakllangan bo‘lsa-da, ikki davlat o‘rtasidagi
iqtisodiy aloqalar uncha
rivojlanmagan.
⚓️
Dunyo hukmronligiga da’vo qilgan
ushbu ikki imperiya O‘rta Yer dengizining ikki qarama-qarshi tomonida tabiiy raqibga aylangan edi. Usmonlilar o‘zlarini Islom olamining asosiy himoyachisi va yetakchisi deb hisoblaganlari uchun siyosiy, harbiy va iqtisodiy faoliyatlarida ham shu g‘oyaga suyanib ish yuritganlar.
Bir tomondan ular egallagan hududlarda tartib o‘rnatish va ijtimoiy-iqtisodiy barqarorlikni ta’minlashga intilgan bo‘lsalar, ikkinchi tomondan
hududiy kengayish siyosatini
ham faol davom ettirganlar.
⚓
“O‘rta Yer dengizining Sultoni” — Barbaros Hayreddin
Agar o‘sha davr tarixining bir sahifasini ochsak, unda qonli janglarga boy, ulkan shaxslar faoliyati bilan to‘yingan manzarani ko‘ramiz. Bu sahifalarda ayniqsa
Barbaros Hayreddin Posho
ning jasorati, fidoyiligi va siyosiy mahorati yorqin aks etadi.
Tasodif emas: aynan Usmonli imperiyasining shu bosqichida Hayreddin Posho dengizda o‘z qudratini namoyon qilib, O‘rta Yer dengizida Usmonli hukmronligining ramziga aylangan edi. U shuhrat va qudrat bilan birga, ba’zi logistika va resurslar borasida muammolarga ham duch
kelgan.
Usmonlilar imperiyasi bu davrda kuchli
dengizchilik maktabi
yaratib, Islom dunyosining siyosiy obro‘sini mustahkamladi. Ispaniya esa Yangi dunyo — Amerika qit’asidagi mustamlakalari orqali global ta’sirini kengaytirishda davom etdi.
✅
Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz
📱
Twitter
📱
YouTube
📱
Facebook
📱
Instagram
📱
Telegram
🇺🇿
OʻZBEKISTON NOMINI KIM ILK BOR ISHLATGAN?
Ma'lumotlarga ko‘ra, “
oʻzbeklar
” atamasi ilk bor VIII asrda Oʻrxun-Enasoy bitiklarida “oʻgʻuz beklari” tarzida ishlatilgan. Etnonim sifatida oʻzbeklar atamasi Oʻzbekxon (1313-1341) hukmronligidan boshlab, Oltin Oʻrdada istiqomat qiluvchi turkiylarga nisbatan qoʻllana boshlaganini mutaxassislar tasdiqlaydilar.
Golland kartografi Avraam Maas 1735-yilda tuzgan jahon xaritasida Kaspiy dengizidan boshlab, Hindiston va Xitoy chegaralarigacha boʻlgan hudud Usbek deb nomlangan.
“Oʻzbekiston” degan nom-chi?
Koʻpchilik bu nomdagi mustaqil davlat dunyo xaritasida 1991-yilda, joʻgʻrofiy birlik sifatida 1924-yilda paydo boʻlgan, degan xato fikrni ilgari suradi.
Aslida oʻzbek nomi singari Oʻzbekiston atamasi ham bir necha asrlik tarixga ega. Bir qator Sharq va Gʻarb tarixiy manbalarida oʻzbeklar mamlakati, Oʻzbekiya, Oʻzbekiston atamalari Markaziy Osiyoda oʻzbeklar hukmronlik qiladigan barcha hududlarga nisbatan aytilgan.
Mashhur oʻzbek shoiri
Turdiy Farogʻiy
(1640-1699) Oʻzbekiston atamasini birinchi boʻlib sheʼrga solgandi.
Dur ahdu, tang chashmu, besaru yaʼjuj vaz,
Muxtalif mazhab, guruhi Oʻzbekistondur bu mulk...
Joyi islomu musulmonligʻ, Farogʻiy, istama,
Poytaxti kishvari Subhonqulixondur, bu mulk.
Toʻgʻri, bu oʻrinda Oʻzbekiston nomi bugungidek faxru iftixor, gʻurur bilan emas, bir muncha tanqid va istehzo bilan tilga olinsa-da, shu satrlarning oʻzi Vatanimiz nomi nari borsa bir asrlik tarixga ega, degan puch daʼvolarni inkor etishga kifoya qiladi.
©️
Rustam Iqbol sahifasidan olindi.
✅
Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz
📱
Telegram
📱
Instagram
📱
Facebook
📱
You Tube
📱
Twitter
Rahbarlik "otameros"dir
✅
Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz
📱
Twitter
📱
YouTube
📱
Facebook
📱
Instagram
📱
Telegram
🇺🇿
Президент Шавкат Мирзиёев бугун Бирлашган Араб Амирликлари, Туркия, Озарбайжон, Қирғизистон, Хитой ва Саудия Арабистони делегацияларини қабул қилди.
Strategic Focus: Central Asia - LIVE
✍
Arab bahori to'lqinlari
Arab ommaviy isyonlarining
birinchi toʻlqini
1914-yilda sodir bo‘ldi va Buyuk arab inqilobi nomi bilan ataldi. Sharif Husayn rahbarlik qilgan ushbu inqilobning oʻziga xos xususiyati shundan iboratki, uning asosiy moʻljali arab dunyosida Usmonlilar imperiyasini tugatishga qaratilgan edi. Ushbu toʻlqin ikkita asosiy hodisa bilan muvofiq keladi - global va mintaqaviy. Birinchi jahon urushi asosiy global hodisa hisoblansa, Usmonlilar imperiyasining tugatilishi asosiy mintaqaviy hodisa edi. Britaniya imperiyasi tomonidan qo'llab-quvvatlangan ushbu inqilob to'lqinining asosiy sababi Usmonlilar imperiyasini mintaqada mavjudligini yo'qotish hisoblangan.
Arab ommaviy isyonlarining
ikkinchi to'lqini
XX asrning 50-60- yillarida sodir bo'ldi va aynan 1959-yilda fransuz yozuvchisi Jak Benua Meshin tomonidan arab bahori atamasi foydalanildi. U o’zining 1959-yilda nashr etilgan "Un Printemps Arabe" nomli maqolasida Yaqin Sharqda sodir bo'lgan arab isyonlarini tasvirladi va ularni 1848-yildagi millatlar bahori yoki xalqlar bahori nomi bilan mashhur Yevropa inqiloblari bilan bog'lashga harakat qildi. Xuddi birinchi to'lqin singari ikkinchi to'lqinga ham asosiy global va mintaqaviy hodisalar muvofiq keladi. Asosiy global hodisa ikkinchi jahon urushi hisoblansa, asosiy mintaqaviy hodisa arab dunyosining markazida Isroil davlatiga asos solinishi edi. Ushbu davrda Isroil davlatining sionizmiga qarshi o'laroq arabizm shiori asosiy o'rinni egalladi. Arab isyonlarining ikkinchi to'lqini va arabizm shiorini asosan Misr Prezidenti Jamol Abdul Nosir nomi bilan bog'lashadi. O'z navbatida, arabizm g'oyalarining keng yoyilishida Baas partiyasining ham o'rni katta bo'lgan. Ayrim tadqiqotchilarning nuqtai nazaricha, ushbu davrda tashqi kuchlarning o'z intervensiyasi va gegemonligi kuchaygani sari mintaqada arab millatchiligi ham kuchaya boshladi.
Arab ommaviy chiqishlarining
uchinchi to'lqini
2010-yil 17-dekabrda Tunisda meva sotadigan savdogar Muhammad Buazzaziyning politsiya o'zboshimchaligi va poraxo'rligiga qarshi norozilik bildirib, Sidi-Buzid shahar maydonida namoyishkorona o'z-o'ziga o't qo'yishi natijasida boshlandi. Tunis to'ntarishi muvaffaqiyatli tugaganligi sababli, norozilik to'lqinlari Misr, Liviya, Suriya, Iroq, Bahrayn, Yaman, Iordaniya, Marokash, Jazoir, Oʻmon, Quvayt, Saudiya Arabistoni, Sudan, Mavritaniya va boshqa arab mamlakatlariga yoyilib ketdi. Arab dunyosidagi namoyishlarning asosiy shiori "Odamlar rejimni qulatishni istashadi" ("Ash-shab yurid isqat an-nizam") bo'ldi. Shu tariqa, Shimoliy Afrika va Yaqin Sharq mamlakatlarida ommaviy tartibsizliklarning ketma-ket avj olishi "
Arab bahori
" (arab. "الربیع العربۑ") degan atamaning paydo bo’lishiga zamin yaratdi.
✅
Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz
📱
Twitter
📱
YouTube
📱
Facebook
📱
Instagram
📱
Telegram
Davlatning geosiyosiy qudratini belgilab beruvchi muhim mezonlardan biri uning soha bilan shug‘ullanuvchi aqliy markazlari (think tank) hisoblanadi. Bu markazlar davlatga siyosiy ijtimoiy, iqtisodiy va boshqa sohalarda maslahat berish asnosida siyosatni oqilona va to‘g‘ri olib borishda muhim o‘rin tutadi. Aqliy markazlar bo‘yicha kuchli davlatlar orasida Xitoyni alohida e'tirof etish lozim. Zero, Xitoy bugungi kunda dunyoning ikkinchi eng yirik think tank davlati hisoblanadi:
1️⃣
.
Xitoyning zamonaviy xalqaro munosabatlar tadqiqot instituti.
Xalqaro tartibning dolzarb masalalarini tahlil qilish bilan shug'ullanuvchi tahliliy markaz. Rasmiy sahifa:
https://www.ciis.org.cn/english/
2️⃣
.
Xitoy ijtimoiy fanlar akademiyasi.
Sotsiologiya va siyosatshunoslikni o'rganish bilan shug'ullanuvchi markaz. Rasmiy sahifa:
http://www.cass.cn/
3️⃣
.
Xitoy Xalq Respublikasi Davlat Kengashi huzuridagi Ilmiy-tadqiqot va ishlanmalar markazi.
Xitoydagi ijtimoiy-iqtisodiy vaziyat haqida keng qamrovli ma'lumotlarni taqdim etadigan tadqiqot va konsalting tashkiloti. Rasmiy veb-sayt:
http://www.drc.gov.cn
.
4️⃣
.
Xitoy va globallashuv markazi.
Xitoy tashqi siyosati va globallashuv (global boshqaruv, global savdo va investitsiyalar, migratsiya, xalqaro munosabatlar, inson kapitali) masalalarini o‘rganadi. Rasmiy sahifa:
http://en.ccg.org.cn/
5️⃣
.
Shanxay xalqaro tadqiqotlar instituti.
To'rt yo'nalishda tahliliy ishlarni olib boradi: jahon siyosati, iqtisodiyot, Xitoy tashqi siyosati, xalqaro xavfsizlik. Rasmiy sahifa:
http://en.shisu.edu.cn/
6️⃣
.
“Unirul” iqtisodiyot instituti.
Uning faoliyati umumiy iqtisodiy masalalar yuzasidan erkin fikr almashishga qaratilgan. Rasmiy sahifasi:
http://www.unirule.org.cn
.
7️⃣
.
Chongyang moliyaviy tadqiqot instituti.
Markaz eko-moliya va global boshqaruv bo'yicha tadqiqot olib boradi. Rasmiy sahifasi:
http://iso.ruc.edu.cn/Russian/Aboutus1/lxey13/index.htm
8️⃣
.
"Gonkong bizniki" jamg'armasi.
Tadbirlar “Bir davlat, ikki tizim” konsepsiyasi doirasida Gonkongning imkoniyatlari va afzalliklarini hisobga olgan holda uning uzoq muddatli manfaatlari va barqaror rivojlanishiga ko‘maklashishga qaratilgan. Rasmiy sahifasi:
http://ourhkfoundation.org.hk/
9️⃣
.
Xitoy fan va texnologiyalar assotsiatsiyasi.
U xitoylik olimlar va muhandislarni, 167 milliy professional jamiyatlarni va turli darajadagi yuzlab mahalliy filiallarni birlashtiradi. Rasmiy sahifasi:
https://www.cast-usa.us/organization
1️⃣
0️⃣
.
Chung-xua iqtisodiy tadqiqot instituti (Tayvan).
Xalqaro iqtisod va ishlab chiqarish sohasida tadqiqotlar bilan shug'ullanuvchi tahliliy markazi. Rasmiy sahifasi:
http://www.cier.edu.tw/mp_en.asp
✅
Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz
📱
Twitter
📱
YouTube
📱
Facebook
📱
Instagram
📱
Telegram
#infografika
Malavi koʻli diplomatik chegara bahsi
✅
Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz
📱
Twitter
📱
YouTube
📱
Facebook
📱
Instagram
📱
Telegram