Mirkonomika

Эртага асосий ставка кўриб чиқилади
Асосий ставка инфляциянинг прогнозларга нисбатан тезроқ, базавий инфляциясининг ва инфляцион кутилмаларнинг секинлашиши ҳамда юқори иқтисодий ўсиш фонида кўриб чиқилади.
Хусусан, ноябрь ойида ойлик инфляция
0,7 фоизни
ташкил этиб йиллик инфляция
7,5 фоизгача
секинлашди
. Октябрь ойида Марказий банк инфляция йил сўнггида
8
фоиз
атрофида шаклланиши прогноз қилган эди. Ундан олдинги йиғилишда эса йиллик инфляция
8,7
фоиз
атрофида шаклланиши кутилган эди. Яъни сўнгги икки ойида умумий инфляция прогноз ва кутилмаларга нисбатан тезроқ секинлашмоқда. Катта эҳтимол билан йил сўнггида умумий инфляция
7,5 фоиз
атрофида шаклланади.
Ойлик базавий инфляция ноябрь ойида
6,3 фоизгача
секинлашган. Йил бошидан буён  базавий инфляция
1 фоиз
бандга,  жорий йилдаги энг юқори кўрсаткичга (июнь 8,6 фоиз) нисбатан
2,3 фоиз
бандга секинлашди.
Умумий
инфляция эса йил бошига нисбатан 2,4 фоиз бандга секинлашган.
Валюта курсининг мустаҳкамланиши ҳамда нисбатан қаттиқ пул кредит шароитларида аҳолининг инфляцион кутилмалари пасаювчи тенденцияни намоён қилмоқда. Хусусан, октябрь ойида кутилмалар
11,7 фоизгача
секинлашган (август ойига нисбатан -
0,5 фоиз
банд). Йил бошига нисбатан  аҳолининг инфляцион кутилмалари
2,7 фоиз
бандга секинлашган.
Ноябрь ойи ҳолатига асосий ставка ва умумий инфляция орасидаги ижобий фарқ  6,5 фоизни, базавий инфляция ва асосий ставка орасидаги ижобий фарқ 7,7 фоизни, аҳолининг инфляцион кутилмалари (октябрь) ва асосий ставка ўртасидаги ижобий фарқ 2,3 фоизни
(тадбиркорлар кутилмаларида 3,9 фоиз) ташкил этмоқда.
Шунингдек, Марказий банк
5 фоизлик
таргетга
2026 йилда эмас балки 2027 йилнинг иккинчи ярмида етишни мақсад қилган
.
Шу маънода юқоридаги тенденциялардан асосий ставкани бироз пасайтириш мумкин деган хулосага келиш мумкин.
Лекин
9 ойда
ЯИМнинг реал ўсиши
7,6 фоизни
ташкил этди (менинг ўйлашимча бу потенциалда сезиларли юқори). Иқтисодиётга ажратилган кредитлар ҳажми жудаям юқори
41,4 фоизда
ўсмоқда. ойлик кўрсаткич бўйича сўнгги ойларда кредит ажратиш ҳатто тезлашган (сентябрда ўтган йилнинг мос даврига нисбатан
50 фоиз
). Яъни инфляцион босимлар пасаяётган бўлса-да, иқтисодиёт ҳалигача ўзининг потенциалидан юқори ўсмоқда.
Бу ўз навбатида инфляциянинг талаб омиллари сақланиб қолаётганлигини кўрсатади.
Инфляцион босимларнинг пасайиши эса асосан реал валюта курсининг май ойидан кейинги даврда мустаҳкамланиши билан изоҳланиши мумкин. Бундай шароитда нейтрал фаза томон ҳаракатланишни бошлаш талаб инфляциясининг босимларини оширади.
Инфляция нуқтаи назаридан қараганда балки ставкани бироз тушириш керак деган хулосага келиниши мумкин лекин, иқтисодий ўсишнинг юқори сақланиб қолаётганлиги (инфляциянинг талаб омили) шароитида фоиз ставкасини пасайтириш фазасига ўтиш менимча энг тўғри қарор бўлмайди.
Менимча, эртага Марказий банк асосий ставкани  катта эҳтимол билан 14 фоиз даражада ўзгаришсиз қолдиради.
@Mirkonomika

Трампнинг савдо урушига қарамасдан  Хитойнинг  ташқи савдо профицити ўсишда давом этмоқда. Хусусан, 2024 йилнинг 11 ойида
товарлар
профицити
992 млрд
долларни ташкил этган бўлса, 2025 йилнинг мос даврида профицит
1 трлн
доллардан ошган. (
#
)
@Mirkonomika

Саноатнинг ЯИМдаги улуши ўсаётган бўлишига қарамасдан бандликдаги улуши қисқармоқда
2024 йилда
саноатнинг ЯИМдаги улуши
25 фоизга
етди
. Таъкидлаш керакки, саноатнинг иқтисодиётдаги улуши сўнгги йилларда юқори ўсиш тенденциясини намоён қилмоқда. Хусусан, саноатнинг ЯИМдаги улуши
2023 йилга
нисбатан
1,2 фоиз
бандга,
2017 йилга
нисбатан
6,7 фоиз
бандга,
2010 йилга
нисбатан эса
9,1 фоиз
бандга ошган.
Лекин саноатнинг бандликдаги улушининг қисқариши кузатилмоқда.
2024 йилда
саноатда жами бандларнинг
12,1
фоизи
фаолият юритган. Бу соҳада фаолият юритаётганлар улуши
2023 йилга
нисбатан
1 фоиз
бандга,
2017 йилга
нисбатан
1,4 фоиз
бандга,
2010 йилга
нисбатан эса
1,7 фоиз
бандга пасайган.  Шунингдек, саноатда бандлар сонининг номинал кўрсаткичда  ҳам қисқариши кузатилмоқда.
2024 йилда
саноатда
1,7 млн киши
фаолият юритган бўлиб,  бандлар сони 2023 йилга нисбатан
106 мингга
камайган.
Саноатнинг иқтисодиётдаги қўшилган қиймати сезиларли ўсаётган бўлишига қарамасдан унда банд аҳолининг нисбий (ва номинал) қисқариши, соҳада
самарадорликнинг
юқори ўсиши ёки
ўсиш нисбатан капитал-интенсив йўналишда
юз бераётганлиги билан изоҳланиши мумкин (ёки икки омилнинг аралашмаси таъсирида).
Давлат улушининг юқорилиги (оғир саноат, қазиб олиш) ва саноатда рақобатдошликнинг пастлиги самарадорлик омили ишчи ўринларининг қисқаришида доминантлик қилаётганлигини шубҳа остига олади.
Яъни юқоридаги тенденция мамлакатимиз контексида асосан ўсишнинг капитал-интенсив  йўналишда юз бераётганлиги билан изоҳланади.
Капитал-интенсив соҳалар юқори қиймат яратишига қарамасдан кўп ишчи ўринлари яратмайди. Мамлакатимизда эса меҳнат ресурслари фаол ўсмоқда. Яъни бизда кўпроқ ишчи ўринлари яратувчи ўсишнинг кузатилиши мақсадга мувофиқроқ эди.
Бошқача айтганда, иқтисодиётимиз Капитал-интенсив тармоқларга эрта ўтишни бошдан кечирмоқда
(premature shift to capital-intensive industries).
Бу эса ҳозирги шароитда ишсизликнинг ўсиши (ҳозирча бизда муаммо эмас) ёки иқтисодий нофаол аҳоли улушининг ўсишига олиб келади. Масалан, иқтисодий нофаол аҳолининг улуши
2023 йилга
нисбатан
1 фоиз
бандга,
2017 йилга
нисбатан эса
1,7 фоиз бандга
ошган
.
Умуман олганда, олдин ҳам ёзганимдек, иқтисодиётимиз кўпроқ ишчи ўринлари яратиши керак. Ўсиш эса айни шу йўналишда юз бериши мақсадга мувофиқ эди. Ҳозирча, хизматлардаги юқори ўсиш ишчи ўринлари сони ортишига катта ҳисса қўшмоқда. Агар хизматларда ўсиш секинлашса, иқтисодиётимизда ишчи ўринлари яратиш масаласи катта муаммога айланади.
Бундай шароитда, саноатда нисбатан ишчи ўринлари кўп талаб қилувчи йўналишларда ҳам ўсишни тезлаштиришга эътибор қаратиш  меҳнат ресурслари фаол ўсаётган меҳнат бозорида юзага келиши мумкин бўлган босимларни камайишига хизмат қилар эди.
@Mirkonomika

Инфляция даражаси кутилмаларга нисбатан анча тез секинлашмоқда
Сентябрь ойидаги бошқарув йиғилишида Марказий банк йиллик инфляция йил сўнггида
8,7 фоиз
атрофида шакланишини прогноз қилган эди. Октябрь ойидаги йиғилишда эса йиллик инфляция бўйича прогнозлар
8 фоизгача
пасайтирилди.
Ноябрь ойига келиб йиллик инфляция
7,5 фоизгача
секинлашди.  Декабрь ойида катта эҳтимол билан йиллик трендда йирик ўзгариш бўлмайди ва йиллик инфляция
7,5 фоиз
атрофида шаклланса керак (Марказий банк ҳам кейинги йиғилишида прогнозларини  яна қайта пасаювчи томонга кўриб чиқса керак).
Ҳозирги вақтда бир ойлик йилликка тенглаштирилган инфляция
8,7 фоиз
, 3 ойлик йилликка тенглаштирилган инфляция эса
7,6 фоизда
ўсмоқда.
Яъни агар нархлар ўсиши сўнгги бир ой (ёки уч ой)даги тезликда давом этса келаси йилда йиллик инфляция 8,7 фоиз (3 ойлик учун 7,6) атрофида шаклланади.
Лекин бир ойлик ҳамда уч ойлик инфляцияларда “шовқинлар” жудаям кўп, мавсумий нархлар ўсишининг тезлашиши катта таъсирга эга.
Лекин масалан 6 ойлик йилликка тенглаштирилган инфляция 3,8 фоизни ташкил этмоқда. Агар нархлар сўнгги 6 ойдаги даражасида ўсса унда келаси йил йиллик инфляция 3,8 фоиз атрофида шаклланади.
6 ойлик йилликка тенглаштирилган инфляцияда шовқинлар нисбатан кам, мавсумийлик омили ҳам пастроқ (ёзги пасайиш, кузги тезлашиш билан қисман компенсация бўлади).
Яъни агар 6 ойлик йилликка тенглаштирилган инфляцияга ишонсак унда биз келаси йилда инфляцияни таргетгача тушишини кўришимиз мумкин бўлади. Албатта, бу ерда келгуси йилдаги шарт-шароитларнинг қандай шаклланиши (глобал озиқ-овқатлар нархи, олтин нархи (реал валюта курсига таъсир қилади),  геосиёсий вазиятнинг ўзгариши) картинани умуман ўзгартириб юбориши ҳам мумкин. Шунингдек, Марказий банк умумий (ва базавий) инфляциядаги секинлашиш фонида нейтрал позиция томон асосий ставкани тушириши ҳам инфляцияни кутилганидан кўра тезроқ шаклланишига олиб келиши мумкин.
Лекин умуман олганда ҳозирги шарт-шароитларда келаси йилдаёқ инфляцияни таргетгача секинлаштиришга эришилиши мумкин.
@Mirkonomika

11 ой
давомида нархи энг юқори пасайган  Товар қовоқ бўлган. Қовоқ нархи йил бошидан буён
61,7 фоизга
арзонлаган. Шунингдек,
янги узилган тарвуз  (-31,5 фоиз)
,
булғор қалампири (-30,8 фоиз)
каби товарлар нархида ҳам юқори пасайиш қайд этилган.
20 та товар ва хизматлар орасида
битта хизмат
(пул ўтказмалари учун ҳақ) ва
битта ноозиқ-овқат
товари бўлиб, қолган
18 та
товар озиқ-овқат маҳсулотлари ҳисобланади.
Бу ҳолат мавсумий омиллар билан изоҳланиши мумкин.
@Mirkonomika

Жорий йилда нархи энг юқори ўсган товарлар рўйхатини троллейбус йўл ҳақи бошқариб турибди.
Троллейбус йўл ҳақи
11 ойда
2 баробар
ошган,
лекин масалан истеъмолчиларнинг аксарияти фойдаланиши эмас ҳатто мавжудлигини ҳам билмайдиган хизматни истеъмол саватида қолаётганлиги қанчалик  маънога эга
?. Балки бошқа  мос хизмат билан биргаликда бериш орқали янги маҳсулотларни истеъмолга саватига қўшиш керакдир.
Шунингдек, йил бошидан буён
лимон (97,3 фоиз)
,
ҳайдовчиликка тайёрлаш курслари (58,9 фоиз)
,
ички ҳаво транспорти (53,9 фоиз)
каби Товар ва хизматлар нархида юқори ўсиш кузатилган.
11 ой давомида нарх юқори ошган Товар ва хизматларнинг
2 таси ноозиқ-овқатлар
,
6 таси озиқ-овқат товарлари
ҳамда қолган 1
2 таси хизматлардан
ташкил топган.
@Mirkonomika

Ноябрь ойида 231 та товар ва хизматларнинг нархи олдинги ойга нисбатан секинлашган.
Таққослаш учун октябрь ойида
196 та
товар ва хизматларда нарх ўсишининг секинлашиши кузатилган эди. нарх ўсишида секинлашиш кузатилиши,
реал валюта курсининг мустаҳкамланиши
ва об-ҳавонинг нисбатан илиқ келганлиги билан изоҳланиши мумкин.
Хусусан, ноябрь ойида
118 та
озиқ-овқат товарларининг (истеъмол саватида 170 та),
80 та
ноозиқ-овқат маҳсулотлари (истеъмол саватида 250 та) ҳамда
33 та
хизматларнинг нархи (умумий сони 90 та) олдинги ойга нисбатан секинлашган.
Нарх ўсиши секинлашган товарлар сони хизматлар (5 тага) ва озиқ-овқатларда (44 тага) олдинги ойга нисбатан кўпайган бўлса, ноозиқ-овқатларда 14 тага камайган.
Лекин нарх ўсиши секинлашган товарлар сони олдинги йилнинг мос ойига нисбатан бироз камайган.
Хусусан, 2024 йилнинг ноябрь ойида
240 та
товар  ва хизматлар нарх ўсиши секинлашган эди. Бунда,
128 та
озиқ-овқатлар,
62 та
ноозиқ-овқатлар ҳамда
50 та
хизматларда нарх ўсишида секинлашиш кузатилган.
@Mirkonomika

2025 йилда
ХВЖ ходимларининг ташрифи якунлари бўйича хулосалари ҳамда
article IV
да энг кўп ишлатилаётган сўзлар
GDP (ЯИМ)
ҳамда
debt (қарз )
сўзлари бўлган. Бунда, ХВЖ ҳисоботларида
ЯИМ  сўзи 269 марта
,
қарз сўзи эса  235 та
ўринда қўлланилган. Шунингдек,
external_debt
(ташқи қарз),
exhange_rate
(алмашинув курси),
contingent_liabilities
(контингент мажбуриятлар) каби сўз бирикмалари  ҳам ҳисоботларда кўп учрайди (ҳар бири 50 мартадан кўп).
ХВЖнинг сўнгги
ташрифи
бўйича хулосаларида асосий урғу кутилганидан кўра юқори шаклланаётган бюджет даромадлари фонида харажатларни оширмаслик кераклигига қаратилган
.
Харажатларни оширмаслик ялпи талабнинг
инфляцион босимини
пасайтириши,
реал валюта курсининг
кутилмаган
мустаҳкамланишининг
олдини олиши ва олтин нархи пасайганда
кескин тузатишларга
эҳтиёж юзага келиб, макроиқтисодий тебранишлар хавфини камайтиришга хизмат қилиши таъкидланган.
@Mirkonomika

Май ойидан буён сўм танлаб олинган валюталар орасида энг юқори мустаҳкамланган валютадан бири бўлиб турибди.
Январь-май ойларида валюта курсида деярли ўзгариш кузатилмаган эди (давр боши ва охири орасидаги фарқ).
Яъни сўмнинг мустаҳкамланиши айнан май ойидан кейинги даврда тезлашди.
Таъкидлаш керакки, айни даврда сўмнинг тебранувчанлиги ҳам сезиларли кенгайди. Май ойидан буён сўм долларга нисбатан
8,7 фоизга
мустаҳкамланди (1 сўмга тўғри келадиган хорижий валюта шаклида).
Таққослаш учун бу даврда рубль долларга нисбатан
3,7 фоизга
мустаҳкамланган бўлса, тенге
1,2 фоизга
қадрсизланган. Йирик валюталардан
франк
(
2,2 фоиз
) ҳамда
евро (2 фоиз)
долларга нисбатан мустаҳкамланган бўлса,
фунт (-1,3 фоиз)
ҳамда
иенанинг (-8,6 фоиз)
қадрсизланиши кузатилган.
Сўмнинг йил давомида
тарихий
мустаҳкамланиши ноаниқликлар фонида доллар индексининг пасайиши, олтин нархининг юқори ўсиши (йил бошига нисбатан
58 фоиз
) натижасида экспорт тушумларидаги юқори ўсиш (
10 ойда
олтин экспорти
10 млрд долларга
етди
), инвестицияларнинг юқори ўсиши (биринчи ярим йилликда тўғри, портфель ва бошқа(қарз инструментлари) инвестицияларнинг мамлакатимизга оқими
6,5 млрд
долларни ташкил этиб,
53 фоизга
ўсган
), пул ўтказмаларининг  кутилмаларга нисбатан юқори ўсиши  каби омиллар билан изоҳланади. Хусусан, пул ўтказмалари
10 ойда 15,8 млрд
долларни ташкил
этиб
, олдинги йилга нисбатан
25 фоизга
ўсган (рубль мустаҳкамланиши ҳамда янги меҳнат бозорида мигрантларнинг кўпайиши асосий омиллар).
@Mirkonomika

Ўзбекистон минтақада
малака номутаносиблиги
энг юқори бўлган мамлакатдан
бири
. Хусусан,
2024 йилда банд аҳолининг 60 фоиздан юқори қисми  ўзи  малакасига мос бўлмаган ишларда  фаолият олиб борган
(Масалан, олий маълумотли ўқитувчи таксистлик билан шуғулланади).
@Mirkonomika