Jalilov. Qaydlar
Oʻzbekiston davlat madhiyasi qabul qilingan kun munosabati bilan
Oyina.uz
nashri 1992-yil davlat madhiyasi uchun oʻtkazilgan konkursning yakuniy bosqichiga oʻtgan kompozitsiyalarni
eslabdi
. Tanlovda 1-oʻrinni OʻzSSR
madhiyasi
musiqasi bilan ijro etiladigan kompozitsiya olgan va mustaqil Oʻzbekiston madhiyasi sifatida qabul qilingan.
Bir savol. Nega mustaqil Oʻzbekistonning barcha davlat ramzlari u yoki bu darajadagi kosmetik oʻzgarishlar bilan Oʻzbekiston SSR davlat ramzlarini eslatadi: bayroq ham, gerb ham, madhiya ham? Bu tasodifmi yoki shunday boʻlishi kerak boʻlganmi?
Balki har yili Oʻzbekistonning jami aholisidan bir necha baravar koʻp
darslik
chiqarish-u soliq toʻlovchilar hisobidan
multfilmlar
yaratish oʻrniga bolalar uchun elementar sharoitlar yaratishni oʻylarmiz? Soliq toʻlovchilar pulini sarflaydiganlar-u savol bermasdan (yoki bergan savoliga javob ololmasdan) byudjetni taqsimlab beradiganlarning bolalari hojatxonasi tashqarida, qishda koʻmir bilan isitiladigan
maktabga
bormaydi -da, shundaymi?
Bolalar kontentini rivojlantirish markazi toʻliq metrajli 3D multfilm suratga
olibdi
. Bu markaz
davlat
tashkiloti boʻlib, soliq toʻlovchilar (yaʼni siz-u biz) hisobidan moliyalashtiriladi.
Soliq toʻlovchilar hisobidan qanchadir millionlar (balki trillionlar?) sarflab multfilm suratga olinishi - absurd. Xoh u "tarbiyaviy ahamiyatga" ega boʻlsin, xoh "ota bobolarimiz" haqida boʻlsin. Ayniqsa pulimiz oshib -toshib yotmagan,
qarzimiz
yildan yilga oshayotgan bir sharoitda. Normal dunyoda kontent yaratish (bolalar uchun ham, kattalar uchun ham) bilan tijoriy tashkilotlar shugʻullanadi, oʻz mablagʻlari hisobidan. Axir, masalan, men bolalarim koʻrmaydigan multfilm uchun nega pul toʻlashim kerak?
Миллий статистика қўмитаси маълумотларига кўра, 2025 йил ноябрь ойида репетиторлик хизматлари нархлари октябрь ойига нисбатан, яъни бир ойда ўртача 0,5 фоизга қимматлашган.
O'ng qo'l chap qo'l nima qilayotganini bilmaydimi?
Darsliklar
bilan bog'liq yana bir qiziq (va tushunarsiz) holat. Bir o'quv yilida bir fandan ikki sinf uchun darsliklar yangilanar ekan, bu darsliklar bir dastur asosida bo'lishini, bir-birini davom ettirishini kutish - tabiiy holat. Chunki, qoida bo'yicha, yuqori sinflar darsliklari kamida 4-5 yilda bir yangilanadi va darsliklar bir dastur asosida bo'lmasa, o'quvchilar bir sinfni bitirib ikkinchisiga o'tganda uzviylik va uzluksizlik bilan bog'liq muammolar tug'iladi.
Bu yil
yangilangan darsliklar orasida
8
va
9
sinflar adabiyot darsliklari bor. Qizig'i, 8-sinf darsligi Milliy o'quv dasturi asosida tuzilgan va 2022-yilda chop qilingan 6, 7, 10 sinflar darsliklarini to'ldiradi. 9-sinf darsligi esa qaysi dastur asosida tuzilgani unchalik ham tushunarli emas: masalan, Milliy o'quv dasturida 9-sinf uchun ko'zda tutilgan bir qator adiblar va ularning asarlari (masalan, Abduvali Qutbiddin, Nazar Eshonqul, Tog'ay Murod, Shekspir singari) bu yil nashr qilingan 9-sinf darsligidan tushib qolgan, lekin dasturda 9-sinfga kiritilmagan bir qancha asarlar darslikdan joy qolgan.
Qiziq, shunda keyingi yil 2 trillion so'mga chop etilishi kutilayotgan darsliklar qatorida adabiyot darsliklari ham umumiy dastur asosida bo'lishi uchun yangilanadimi? Yoki ikki sinfning darsligini ikki xil dastur asosida chiqarishda qanday mantiqqa rioya qilingan?
Baribir eng qimmat xarajat - "o'lik" parlament
Bugun - Konstitutsiya kuni. Konstitutsiya bo'yicha, parlament - xalq irodasini ifoda etadigan, shu jumladan, xalqning (soliq to'lovchilarning) puli to'g'ri ishlatilayotganini nazorat qilishga mas'ul organ.
Orzuimdagi
O'zbekistonda parlament o'lik bo'lmaydi, jonli bo'ladi - ijro hokimiyatidan xalqning pulini tiyin-tiyinigaha so'rab oladi.
Amaldagi O'zbekistonda esa parlament
o'lik
. Savol bermaydi, bersa ham - javob
ololmaydi
. Vaholanki savollariga javob bermayotgan, eshitib eshitmaslikka olayotgan, gapni aylantirayotgan hukumatga ishonchsizlik bildirish, iste'foga chiqarish vakolati
bor
qo'lida.
Xullas, o'lik parlament savollar bermas ekan, o'zimiz berishimizga to'g'ri keladi. "Xalq ta'limi info" nashrining
yozishicha
, 2026-yilda naq
106 million (!) darslik
chiqarilar ekan. Va buning uchun qariyb
2 trillion so'm (taxminan 166 million dollar)
sarflanar ekan. 106 million darslik degani - O'zbekistonning hamma aholisiga - chaqalog'idan tortib qariyasigacha -
uchtadan (!)
darslik ekani haqida
yozgan
edim. Buncha darslik nimaga kerak, degan savol o'lik parlamentning xayoliga kelmaganiga ajablanmasa ham bo'ladi.
Yana bir qiziq ma'lumot. "Xalq ta'limi info" nashri yozmoqda: 2025-yilda
81 million (!)
darslik va mashq daftari chop etilgan emish. Bu - 1-sinfdan 11-sinfgacha o'qiydigan 6,7 million maktab bolasining har biriga 12tadan darslik degani. Lekin bu yili faqat 8 va 9 sinflarning uch nomdagi darsligi
yangilangan
. Bu degani - maksimum 3 million 720 ming kitob degani. 81 million qayerda-yu, 3,7 million qayerda?
O'zi umuman
har yili
37 millionlik
butun O'zbekistonning aholisidan bir necha baravar (!) ko'p darslik
uchun shundoq ham
tashqi qarzi
ulkan byudjetdan pul ajratishning mantig'i nimada? O'zbekiston o'quvchilari har yili osh-non o'rniga darslik yeyaptimi? Vazirlik-ku, tushunarli, biron marta matbuot anjumani o'tkazmagan, savollarga javob bermagan, jamoatchilikni
aldayotgan
vazirlikdan savollarga javob kutish befoyda. Lekin parlamentga savolim: o'lik bo'lishni vijdonlaringiz qachongacha ko'taradi? Oddiy savollar bera olmasangiz, javob talab qila olmasangiz, "deputat" degan nomni ko'tarib yurish, shu soliq to'lovchilar pulidan oylik-u imtiyozlar olish ... nahotki o'zlaringizga erish tuyulmasa?
Mening orzuimdagi Oʻzbekistonda "Konstitutsiya kuni" degan bayram boʻlmaydi. Davlat institutlari bu kun bilan hech kimni tabriklamaydi. "Konstitutsiya - baxtimiz qomusi" qabilidagi chuchmal shiorlarga ham, har xil balandparvoz ashʼorlarga ham oʻrin boʻlmaydi. Orzuimdagi Oʻzbekistonda Konstitutsiya yilda bir marta eslanadigan yoki kimningdir hokimiyatdagi umrini uzaytirish payti kelganda oʻzgartiriladigan hujjat boʻlmaydi. Orzuimdagi Oʻzbekistonda Konstitutsiya - jamiyat va davlat institutlari oʻrtasidagi har ikki tomonning huquq va majburiyatlarini aniq belgilab beradigan, hech qaysi institutning dominant boʻlib olishiga yoʻl qoʻymaydigan, real ishlaydigan hujjat boʻladi. Orzuimdagi Oʻzbekistonning Konstitutsiyasi ham boshqa boʻladi.
Hozircha esa "Konstitutsiya kuni", aniqrogʻi, yana bir ishga (oʻqishga) borilmaydigan kun muborak.
Kecha "1000 kitob" loyihasi doirasida taniqli olim, Markaziy Osiyo tarixining eng yaxshi tadqiqotchilaridan biri Adib Xolid bilan uchrashuv boʻlib oʻtdi. Adib Xolidning "Oʻzbekiston tavalludi" kitobi oʻzbek kitobxonlariga yaxshi tanish: kitobni 2022-yilda "Akademnashr" nashriyoti Sardor Salim tarjimasida oʻzbek tilida chop qilgan edi. Kechagi uchrashuvda esa olimning "1000 kitob" loyihasi doirasida "Akademnashr"da oʻzbek tiliga tarjima qilingan "Turkistonda jadidchilik" kitobi taqdimot qilindi, muallifga savollar berish, undan dastxat olish imkoni boʻldi. Tadbir juda yuqori saviyada oʻtdi - buning uchun tashkilotchilarga, xususan, oʻzbek tili jonkuyari va targʻibotchisi Saida Rashidova va moderator Akramjon Fozilovga katta rahmat.
Uchrashuvda berilgan ayrim savollarga olimning javoblarini tezislar shaklida
Gazeta.uz
da
oʻqishingiz
mumkin.
Mana senga olam-olam darslik, quchogʻingga siqqanicha ol!
"Xalq taʼlimi info" keyingi yil byudjetida taʼlimga qancha mablagʻ ajratilishi va bu pullar qanday taqsimlanishi haqida qiziq material
tayyorlagan
. Materialni oʻqisangiz, haqiqatda zarur xarajatlar qisqartirilib, samarasiz xarajatlar karrasiga oshirilishi haqida xulosa qilish mumkin.
Shunday xarajatlardan biri - darsliklar. Oxirgi bir necha yil "darsliklarni yangilash"ga har yili trillionlar ajratilgani kamlik qilgandek, keyingi yil bu xarajat uchun salkam 2 trln soʻm ajratilishi kutilmoqda.
Qizigʻi, nashr eʼlon qilgan raqamlarga eʼtibor bersak, bu pulga
106 million (!)
darslik chiqarilar ekan. Bu 37 million aholining har biriga - beshikdagi goʻdagi-yu nafaqadagi qariyasigacha, hatto chet elga koʻchib ketganlargacha - qariyb 3tadan darslik degani. Yoki 1-11 sinflarda oʻqiydigan 6,7 million
oʻquvchining
har biriga 15tadan darslik degani. Yaʼni, mohiyatan, hamma darsliklar yoppasiga almashtiriladi, degani.
Qonun boʻyicha xalq irodasini ifoda etishi, shu jumladan, xalq pulining toʻgʻri ishlatilishiga javobgar, oʻzi ham shu xalq pulidan oylik oladigan parlament jim. Savol
bermaydi
. Bersa ham javob ololmaydi: mana bu
yerda
deputatlardan biri "keyingi yil darsliklarni yangilashga 2 trln soʻrayapsizlar, darsliklarning yangilanish muddati va bu darsliklarni yangilashga oxirgi bir necha yil davomida har yili pul ajratilganini hisobga olsak, bu summa kamayib borishi kerak emasmi?" mazmunida savol qoʻygan, lekin hukumat vakili bu savolga javob bermagan (1:26:00dan koʻring).
Xullas, "oʻquv dasturlarini takomillashtirish" va ""darsliklarni yangilash" Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligining sevimli
xobbisi
boʻlib qoldi. Faqat bu xobbi uchun soliq toʻlovchilar pul toʻlaydi. Va ertaga bir necha avlodigacha oshib borayotgan tashqi
qarzni
toʻlaydi.