Nofalsafiy fikrlar (20+)
Buyuk tarix deb ko'ksiga urganlarni tushunmay boryapman. To'g'rirog'i, chidolmayapman aslida. Albatta buguni rasvo, kelajagi qorong'u bo'lgach odam o'tmishni madh etaveradi, lekin baribir...
Masalan, Amir Temur davrini olaylik. U paytda tug'ilsam, katta ehtimol bilan o'n olti yoshimdayoq Temurning egosi va bola-chaqasi boy yashasin, xotinlari dur javohirga belanib yursin, deb urushga ketardim. Xudo saqlab tirik qaytadigan bo'lsam, Samarqanddagi qaysidir masjidda hashar nomi bilan tekin ishlardim. Hayotim Temurni qiziqtirmasdi. Masalan, tarix darsida qaysidir xonning saltanatiga dushman hujum qilganini o'qigandik. Xon shunchalar xudbin ekanki, qarorgoh tinch bo'lsa bo'ldi, derkan. Uzr, lekin bu hamma monarhlarning umumiy odati emasmi? Nega o'roqda yo'q moshoqda yo'q Shohruh uchun shahar quriladiyu men o'lib ketaveraman?
Eng yomoni, xalq O'zini Temurning avlodi deb o'ylashi. Bobong Temurning davrida oddiy dehqon edi, xolos. Biz Sovetdan avval ham xo'r va rasvo yashardik. Buni oddiy tarix kitoblaridan ham ko'rish mumkin. Men bobolar deganda faqat oddiy ishchi, mirishkor odamlarni tushunaman. Chunki tarixda hech qaysi oqsuyak menga, mening qonimga shafqat qilmagan. Kimdir taxtda uzoqroq muddat o'tirsin deb jang qilasan va oxiri hech kim seni eslamaydi. Hatto o'z nabiralaring ham seni emas balki seni o'ldirgan o'sha hukmdorlarga topinadi.
Bilmadim, balki tarixdagi qatl va gunohlarimizni ochiqcha tan olgan kunimiz odam bo'larmiz? Balki hamma yoqqa xalqning qonini ichib qahramonga aylangan asilzodalarning emas, balki xalqqa non bergan dehqon, duradgor yo me'morning haykali qo'yilishi kerakdir?
Shaxsan men uchun Rossiyaning sovug'ida ishlab yurgan o'zbek Temurdan ko'ra ancha ulug' ko'rinadi. Chunki men Temurzot emasman, yuqorida aytganimdek bobolarim oddiy dehqon o'tgan. Bobolar ruhi degan gap mening shuncha mehnatim, o'z kuchim bilan olgan darajamga nisbatan adolatsizlik emasmi?
Yana buning bugungi versiyasi, allambalo sayyidlar, xo'jalar degan atamalari ham bor. Qorachalar bilan quda-anda bo'lishmasmish. Bitch, qarindoshinga qiz beraverib bittayam odambashara nabirang qolmadi. Sen qilayotgan ishni muqaddas nikoh emas, fan tilida insest deymiz. Hech kim asrlar bo'yi amakidan tog'aga qarab uylanaverib buzilgan qoninga zor emas. Buni tushun.
Tan olaylik, hammamiz oddiy odamlarning bolasimiz. Biz bugun sinfiy, irqiy yo jinsiy farqlarimizga qaramay teng shaklda ta'lim olib, ishlayotgan bo'lsak tarixiy zo'rovon saltanatlar emas demokratiyaga rahmat aytishimiz kerak. Faqat demokratiyagina shaxsni ulug'lashi mumkin.
Mirzohid
@bobil_kutubxonasi
Oʻtgan yilgi Inbazar voqeasi esinglardami? Oʻshanda oʻz xodimiga qoʻl koʻtargan boshliq barcha tomonidan birday qoralagan, nafaqat u, bu ishni oqlashga harakat qilganlarni ham obroʻyi birdan tushgan, brend uchun qora kunlar boshlanib, unga boykotlar yomgʻiri yogʻdirilgan edi. Nega buni esladim, chunki bugun ham shunday voqea yuz berdi.
Murabbiy - bu jamoaning eng muhim mexanizmi, uning motori, uning toʻgʻri ishlashi jamoaning faoliyatini belgilab beradi. Ha, Ismoilov yaxshi murabbiydir balki, ha u jamoani shu pogʻonagacha olib kelgani rost, bunda hammadan koʻp uning mehnati bor. Lekin soʻnggi ish bu notoʻgʻri, oldingilari ishlari bilan buni oqlab boʻlmaydi. Eng bosiq boʻlishi kerak boʻlgan odamni oʻzi qizishib ketyapti. Uning matbuot anjumanida chiqib aybni yigitlarga toʻnkab, qilgan ishini toʻgʻri deb turishi ham vaziyatni faqat va faqat yomonlashtiradi. Eng yaxshi murabbiy - barcha aybni oʻz boʻyniga oladi, nima qilsa ham uni ichkarida qiladi.
Ikkala abzatsdagi voqealar men uchun bir xil. Ikkalasida ham zoʻravonlik bor va bu notoʻgʻri harakat. Hech kim, hech qachon birovni shaxsiy zonasiga bu tariqa bostirib kirib, unga tajovuz qilishga haqqi yoʻq, hech kimni. Demokratiya qurish uchun birinchilardan boʻlib shunga amal qilishni oʻrganish kerak. Gapini odamlarga oʻtkazish uchun "Vatan"ni qoʻshish esa populizmdan boshqa hech narsa emas.
@nofalsafiy
Kichkinaligimda dadam doim, oʻgʻil bolasan yigʻlama, deb aytardilar. Lekin hech qachon bu gaplarini qimaganman, chunki men, yigʻlash bu odamga "inson" ekanligini eslatib turadigan eng yaxshi narsa deb hisoblardim. Oʻylab qarasam, hech qachon ogʻriqdan yigʻlamagan ekanim, har doim qandaydir voqeadan keyin koʻzim yoshlanib ketardi. Bu qaygʻuli yoki quvonchli boʻlishi shart emas, nimadirni vujudim bilan his qilsam, tanam ham, yuragimga ham bunga yigʻi bilan reaksiya qiladi: 8 sinfda oʻzim qilmagan ishni boʻynimga qoʻyishgani uchun ustozim koʻziga 10 soniya qarab turib yigʻlab yuborganim, har safar Endi Shoushendan chiqib yomgʻirga xuddi iltijo qilayotgandek qaragandagi koʻzimdan chiqadigan yoshlar, olimpiadada birinchi oʻrinni olishim bilan hammadan qochib chetga chiqib yigʻlab yuborganim, har safar Remarkni oxirida oʻldirishini bilsamda, lekin oxirigacha oʻqib baribir yigʻlab yuborishim. Barchasi hissiyotlar bilan bogʻliq.
Lekin oxirgi yillarda, toʻgʻrirogʻi yilda men yigʻlamay qolgandim, xuddiki xayolimda robotga aylanib borayotgandek, oʻzimdagi soʻnggi super kuchni yoʻqotayotgandek edim. Lekin bu asarni menga hali ham odam ekanligimni isbotladi - "Mazaxchini oʻldirish".
Oʻzi buni oʻqishgacha yetib kelishim ham qiziq boʻldi. Salkam 2 yil qidirdim, na borgan doʻkonim, na nashriyotimda bor, doim man soʻrasam tugagan boʻladi, tanishlardan soʻrasam biri undoq, biri bundoq deydi. Oxiri yaqinda eng yaqin doʻstlarimdan biri va kursdoshim Zarnigor sovgʻa qildi, pulini beray desam ham omadi, bu qiz tushmagurga mani bunaqa holatda koʻrishni oʻziyoq unga shu puldan qimmatlidek xuddi)
Toʻgʻrisi asar haqida deyarli hech narsa bilmasdim, shunchaki har doim har joyda eslanaverilishi uchun oʻqimoqchi edim xolos. Asar tilining soddaligi va bola tilidan yozilganini oʻziyoq uni odamga oʻzini qulay his qilishiga yordam beradi. Oʻzi deyarli barcha qismlarini koʻzimda oʻqtin -o'qtin yosh bilan oʻqirdim, bu shunchaki quvonch va kulgu, baʼzan qaygʻuni anglatardi. Lekin oxirgi boblarida varoqlarini hoʻl qilishgacha bordim, bu yoʻqotish, ogʻriq emas, bu shunchaki hissiyot tomchilari edi. Bu menga oʻzimda yurak borligini qayta eslatayotgan edi.
Yaqinda Twitterda bittasi, badiiy kitobdan qandaydir maʼlumot olish kerak ekanligini, unday boʻlmasa oʻqish shart emas, uni oʻzi shu uchun ilmiy va diniy kitoblar oʻqishini aytibdi. Odamlar bilan tortishishmaslikni oʻrganayotganim(ancha eplayapman) uchun indamadim. Hammaning oʻz tanlovi, unga indamaymiz. Lekin agarda u mendan nimaga badiiy kitob oʻqiysan unda, nima foyda desa, shunchaki, "hissiyotlar uchun" deb javob bergan boʻlardim.
@nofalsafiy
Muhabbat haqida minglab qoʻshiqlar bor, lekin bunisi oʻzgacha, ehtimol muhabbatning madhiyasi shudir.
@nofalsafiy
Eng ogʻiri - oʻzingning kimligingni anglolmay qolish ekan. Men kimman? Kim uchundir farzand, kim uchundir umr yoʻldosh, kim uchundir nevara, kimnidir doʻsti va kimnidir dushmani. Lekin oʻzim uchun kimman? Bir kuni qarasa qandaydir "jurnalist", ertasiga "kinochi", kecha yurist edim, ertaga kim boʻlaman? Mana shu savol kechalari uxlashga bermayapti.
Men yaqingacha oʻzimni mustaqil fikriga ega, oʻzini tushungan, istaklari uchun yashayotgan odam deb bilar, oʻzimcha bundan gʻururlanib ham qoʻyardim. Lekin bugun oʻzimga bergan savollarimga javob topa olmagach, bundan maksimal qochadigan odamga aylanib ulgurdim. Men nimani istayman, nimaga yashayapman, kimman, kim boʻlmoqchiman? Ortiq bulardan qochishga madorim qolmadi.
Nega bularni bu yerga yozyapman, nega allaqachon umidimni uzgan kanalimga nimadir tashlayapman, odamlar menga achinishini xohlayapmanmi? Axir oʻzim emasmi har doim gapirishga qiynalgan paytlarim odamlarni achinib qarashlaridan nafratlanadigan, ularni mendan yaxshiroq gapira olgani oʻzlarini yaxshiroq deb oʻylab, achinganlarida ulardan nafratlanadigan?! Nega endi bunaqa qilyapman? Nega oʻzimga bunchalik tushunmay qoʻydim... Avvallari pafos toʻla gaplar yozib, oʻzimda ustunlikni his qilardim, keyinchalik shundan nafratlangan ham oʻzim edimku? Odamning eng katta urushi oʻziga qarshi boʻladi degan gaplar rost, bu urushda na yutasan, na magʻlub boʻlasan kishi.
Yoʻq men uylandim. Qaysi kalla bu bu ishga qoʻlim bor edi, umuman bunga tayyor boʻlmagan odam, unga qanday mehribonlik qilaman, oʻzimni kimligimni bilmay turgan holatda. Hammadan ham koʻproq farzandli boʻlishdan qoʻrqyapman, hech qachon bunaqa otam boʻlishini istamagan boʻlardim, u nega bunga duchor boʻlishi kerak.
Ha bu onda-sonda tutib turadigan melanxoliyaning humori. Ertaga oʻtib ketadi, ehtimol eslamayman ham, hech narsa boʻlmagandek kulib yuraveraman. Lekin bu bilan yashash...
#kinotavsiya
Bugun koʻrish uchun eng yaxshi film - "Fahrenheit 9/11". Bu kunda tarixdagi eng katta teraklardan biri sodir boʻlgan, 3000 dan ortiq odam halok boʻlgan. Film aynan ushbu mavzuda, yanayam aniqroq aytganda, Prezident Bush va uning hokimiyatining ushbu voqea bilan "aloqalari"ni tahlil qiladi, aslida bu uyushtirilgan deb aytishlarini asl sababini va rostdan ham shunday yoki yoʻqligini soʻzlab beradi. Filmni yaxshi ekanligini yana bir isboti, u Kann festivalida Palm d'or(eng yaxshi film) yutgan kam sonli hujjatli filmlardan biri hisoblanadi.
@bobilkinoteatri
Yaqinda kitoblarni titkilab turib, dunyo faylasuflari degan kitobni topib oldim. Unda Demokratning quyidagi fikriga koʻzim tushdi: "Menga shohona, hashamatli hayot kerak emas, qashshoqlikda ham yashashni istamayman, menga oʻzimning oʻrtacha hayotim maʼqul".
Oʻylab koʻrsa rostdan ham oʻrtacha hayot tarzi yaxshiroq. Hech qachon abadiy baxtli boʻlishing iloji yoʻq, chunki unda buning taʼmi yoʻqolishi boshlaydi, umrbod azobda ham yashab boʻlmaydi. Lekin doimo oʻrtacha hayotda yashasa boʻladi, yeganim oldimda, yemaganim ortimda, degan naql bilan.
@nofalsafiy
Masalan, internet, zamonaviy telefon, qurilmalar, umuman raqamli dunyoning rivojlanishi bizga anchagina qimmatga tushdi. Toʻgʻri, bu odamzodga juda katta erkinlik yaratgan boʻlishi mumkin, lekin minuslari ham yetarlicha. Tadqiqotlar haqida unchalik bilmayman, shunchaki oʻzimni koʻrganlarimdan aytmoqchiman.
Eslaysilarmi, avvallari bizning xotiramiz qanaqa edi, 10-15 yil avval qancha odamni raqamini yoddan bilardik, umuman hujjatlar, sanalar. Endichi, endi hammasi onlaynda bor, ularni eslab qolish nima kerak, yaxshisi miyani koʻproq vayn bilan toʻldirishi kerak. Xuddi shunday, oldinlari biror joyga borishni uyoqda tursin, katta sayohatlarga ham xotira bilan ketilgan. 2010 yil boshlarida boshqa mahallalarn, boshqa tumanlardan piyoda mol olib kelardik, hech qanaqa xaritalarsiz. Hozir uyimni orqasidagi korzinkaga ham lokatsiyasiz borolmayman.
Oxirgi marta qachon sheʼr yodlaganim esimda ham yoʻq. Aslida sheʼr miyani koʻproq ishlatishni eng yaxshi usuli, lekin biz buniyam allaqachon unutib yubordik. Universitetda shu mavzuda prezentatsiya qilgandim, kitob oʻqishni unutib qoʻyayapmiz deb. Shunchaki Googlega yozamiz, boʻldi. Avvalgidek maʼlumotlarni kitobdan oʻqish yoʻq, bir soniyada topilgan narsa, bir soniyada chiqib ketadi. Mana bu bizni rostmana dangasa qilib qoʻydi.
Sabrsizlik. Man kino koʻraman doim, lekin 1-2 yildan beri shunga ham sabr qilolmayapman, oʻzi hayotdagi eng sevimli mashgʻulotim lekin shunga ham sabrim yetmayapti. Man Garri Potterni 7 ta qismini hech narsa qilmay 1 kunda, bir oʻtirishda tugatgan odamman, hozirchi, hozir 2 soatlik kinoni bir oʻtirishda koʻrolmayman, sabrim yetmaydi bunga.
Oʻzimni "tema"mdan kelib chiqsak, internet romantikani butunlay oʻldiryapti. Hamma joyni onlayn muhabbat egallab oldi. Koʻl boʻyida qoʻl ushlashib yuradigan sevishganlar endi yoʻq, ular bir-biriga stiker yuborish bilan band. Sevgi standartlashib ketdi, aynan oʻziga xosligi bilan hamma narsadan ajralib turadigan muhabbat, endi eng bir xillikka ega narsaga aylanib qoldi. Sevgining eng muhim boʻgʻini boʻlgan jonli muloqot kamayib ketdi. Internetda boshqa, hayotda boshqalar, snapchat rasmlar haqida aytmasa ham boʻladi.
Shunaqa paytda xurjunni yelkaga olib toqqa chiqib ketging keladi kishi.
@nofalsafiy
Nega erkaklar o‘nglarga, ayollar esa so‘llarga ovoz beradi?
Demokratik mamlakatlarda qiziqarli bir tendensiya kuzatiladi: yosh ayollar odatda so‘l siyosatga moyil bo‘lsa, yosh erkaklar o‘ng siyosatni qo‘llab-quvvatlaydi. Bu nima sababdan yuz beradi?
Buning bir nechta izohi bor:
1. Tenglik paradoksi.
Psixologiyadagi ko‘plab tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, erkak va ayol o‘rtasida tenglik oshgan sari ularning xulq-atvori va qarashlaridagi farqlar ham ortadi. Bu kasb tanlashda, shaxsiy xususiyatlarda, jinsiy munosabatlarda va boshqa ko‘plab sohalarda namoyon bo‘ladi. Albatta, bu siyosiy qarashlarga ham taalluqlidir. Ko‘proq patriarxal jamiyatlarda erkaklar ayollarga o‘z qarashlarini singdiradi. Jamiyat tenglashganda esa ayollar o‘zlariga haqiqatan ham yaqin bo‘lgan pozitsiyalarni erkin tanlay boshlaydi. AQShdagi so‘rovlar ayollarning migratsiya, abort, militarizm va yadro quroli kabi masalalarda so‘l pozitsiyaga moyilligini ko‘rsatadi.
2. So‘l harakatning “ayollashuvi”.
Uzoq vaqt davomida so‘l siyosatning asosiy elektorati sanoat ishchi sinfi edi, ularning aksariyati erkaklardan iborat bo‘lgan. XX asrning ikkinchi yarmida deindustrializatsiya va xizmat ko‘rsatish sohasining o‘sishi bilan bu ishchi sinf yo‘qola boshladi. Shunday sharoitda so‘l kuchlar yangi saylovchilar koalitsiyasini shakllantirishga majbur bo‘ldi. Bu koalitsiyaga talabalar va o‘sha davrda ommaviy ravishda mehnat bozoriga chiqa boshlagan ayollar kirib keldi. Natijada so‘l siyosat mafkurasi o‘zgardi: ishchi sinf uchun muhim bo‘lgan mavzular o‘rniga ular madaniyat va diskriminatsiya masalalarini ko‘proq ko‘tardilar. Bu esa ayollarning so‘l kuchlarni qo‘llab-quvvatlashiga turtki bo‘ldi.
3. Tanishuv (dating) muammolari. I
nternet paydo bo‘lgach, odamlar uchun juft topish ancha qiyinlashdi. Butun dunyoda munosabatda bo‘lgan odamlar soni kamaymoqda. Bunga bir nechta sabablar bor. Birinchidan, ayollarning mustaqilligi keskin oshdi: ularning daromadi ko‘paydi va o‘zini ta’minlash uchun turmushga chiqish zarurati yo‘qoldi. Daromadlar tenglashgan sharoitda ayollar nafaqat pul topadigan, balki yaxshi shaxsiy fazilatlari va yuqori mosligi bo‘lgan erkakni tanlashga harakat qiladi. Bu, albatta, juft topish jarayonini qiyinlashtiradi. Ikkinchidan, internet paydo bo‘lgach, odamlar yolg‘iz qolganida ham zerikmaydigan bo‘ldi: film, serial, o‘yinlar — hatto jinsiy ehtiyojni ham onlayn video ko‘rish orqali qondirish mumkin bo‘lib qoldi. Erkak va ayol juft topa olmaganda, ular bir-biriga nisbatan ranjish his qiladi va qarama-qarshi jinsni tushunish darajasi pasayadi.
4. Echo chambers.
Ijtimoiy tarmoqlar paydo bo‘lishi bilan erkak va ayollar majburiy muloqot qiladigan an’anaviy muhitlar yemirildi. Endi har kim kim bilan gaplashishni o‘zi tanlaydi. Bu esa erkaklar va ayollarning alohida onlayn jamoalarga ajralishiga olib keldi. Ijtimoiy tarmoqlardagi algoritmlar bu jarayonni yanada kuchaytirdi. Natijada erkaklar va ayollar onlayn makonda kamdan-kam uchrashadi, bu esa muloqotni qiyinlashtiradi.
@therealniyozov