Lingvist Iroda Azimova

#professorningkundaligi
Aleksandr Luriya ilm adabiyotining Bulgakoviday... Shunaqa yaxshi yozadi. Odam o‘qiyversang, o‘qiyversang... O‘qigan sari miyang tiniqlashib, ko‘ngling yorishib boradi...
Nomzodlik ishimda tajriba ishtirokchilaridan olgan til materialini miyaning ishlash tamoyillariga bog‘lab tahlil qilishni aynan Luriyadan o‘rganganman.
Psixolingvistika va neyrolingvistika sohasida ish qilmoqchi bo‘lganlar Luriyaning ishlarini o‘qishi shart.
@psixolingvist

#professorningkundaligi
Ilmiy tadqiqot bu original ilmiy ish. Unda nazariy fikrlarni asoslash uchun o‘quv qo‘llanma va uslubiy qo‘llanmalarga murojaat qilish noto‘g‘ri. Chunki o‘quv qo‘llanmalar ilmiy tadqiqotlarning xulosalariga tayanib yoziladi, aksincha emas.
Ilmiy nuqtayi nazaridan original tadqiqotning qiymati eng yuqoridir.
Ilm-fan sohasidagi nazariyalar ko‘plab tadiqotlarda chiqarilgan xulosalardan shakllanadi va ana shu nazariyalar o‘quv adabiyotlarida aks etadi.
Shuning uchun, har qanday dissertatsiyada adabiyotlar obzorida faqat original tadqiqotlarga o‘rin berish kerak.
Va bir narsa, o‘quv adabiyotida o‘qib qolgan fikringiz siz uchun yangilik bo‘lsa, bu butun ilm olami uchun ham yangilik degani emas. Uning o‘quv adabiyotidan o‘rin olgani allaqachon uning eskilik ekanini bildiradi, odatda.
@psixolingvist

#munosabat
"Kim millioner bo‘lishni xohlaydi?" ko‘rsatuvi rus televideniesida 2000-yili qo‘yilgandi, shekilli. Boshlovchisi Maksim Galkin bo‘lgan edi. O‘sha yili birvarakayiga ikkita intellektual ko‘rsatuv efirga ketgan, ikkinchisi "Слабое звено" edi. Ashaddiy muxlis bo‘lganman ikkalasiga ham.
Yaqinda bizda ham o‘zbekcha, tushunishimcha, efirda namoyish etish huquqi sotib olingan holda qo‘yishni boshlashdi.
Ko‘rsatuvni ko‘rganim yo‘q, lekin "savollarning saviyasi" mavzusida post, reels kabilarga ko‘zim tushdi. Ha, u postlarda tilga olingan savollar kulgili darajada oson.
Lekin bu ko‘rsatuv muxlisi bo‘lgan odam biladiki, bunaqa savollar dastlabki bosqich bo‘lib, insonlarning kayfiyatini ko‘tarish uchun mo‘ljallangan.
Garchi "trendga chiqqan" paytidan 25 yil o‘tib bo‘lsa ham ushbu ko‘rsatuv bizda ham paydo bo‘lganini ijobiy hol deb o‘ylayman.
Shu uchun zavqlanib, kulib qo‘ya qolsak bo‘lmaydimi shunaqa savollarga?
Uni tanqid qilib ijtimoiy tarmoqqa obchiqish aslida tanqid qiluvchi hamma narsadan xabardor bo‘lmay shoshilinch xulosa chiqarganini bildiradi.
P. S. Aytgancha, u ikkala ko‘rsatuv ham original ruslarniki emas. Ular ham, adashmasam, Buyuk Britaniyadan sotib olgan namoyish huquqini. Yaʼni "bizzikilar faqat ko‘chirishadi" deb o‘ylamaslik uchun aytib qo‘yyapman.
@psixolingvist

Baxt uchun nima kerak? Ruscha maqola:
https://econs.online/articles/coffee-break/chto-nuzhno-dlya-schastya/

Saʼdullo Quronovning fikrlarini davom ettirgan holda, aytmoqchimanki, tarbiyani hech kim kerakmas degan fikrda emas. Faqat bizda juda keskin yondashiladi: masalan bola mehmonni oldiga chiqmasin, gapirmasin, ko‘rinmasin. Kattalarga xalal bermasin. Bola ko‘chada o‘ynagandan ko‘ra uy ishlariga qarashsin.
Bu kabi odatlarimizni men bolani bola bo‘lgani uchun o‘zini aybdor his qilishga majbur qilish deb hisoblayman.
Bola o‘yinqaroq bo‘ladi. Bu tabiiy. U o‘ynashni istaydi. O‘yin vositasida bola katta hayotga tayyorlanadi.
Bir yarim yosh bola, masalan, javondan kiyimlarni olib, yoyib tashlashi mumkin. Bu yoshda uni bu qilgani uchun tanbeh berib bo‘lmaydi. Chunki bola sizning uyingizni to‘zitish uchun emas, javonning eshigini ochishga, undagi taxlanib turgan narsalarning nimaligiga qiziqyapti. U eshikni ocha olishi bilan o‘z tanasini o‘rganyaptu, o‘zini taniyapti, dunyoni taniyapti.
Bir yoshda bola ovqatni o‘zi yeyman deb qaysarlik qiladi va to‘kib-sochib yeydi. Bundan betoqatlanib jahli chiqadigan, hatto tanbeh beradigan ota yo ona doim topiladi. Bu johillik va ilmsizlikdir! Chunki HAMMAMIZ ana o‘sha to‘kib-sochib yeyish bosqichidan o‘tib, qo‘limizni qanday harakatlantirsak ovqat to‘kilmasligi bo‘yicha tajriba orttirib, keyingina to‘kmasdan yeydigan bo‘lganmiz.
Ona bo‘lish menga bir narsani o‘rgatgan: bola uchun hayotida ota-onasichalik muhim inson bo‘lmaydi. Eʼtibor berganmisiz, hali yoshiga to‘lmagan bolaning biror qilig‘iga kulsangiz, u sizni kuldirish uchun o‘sha qilig‘ini qayta-qayta takrorlaydi. Bolaga sizning xayrixohligingiz, mehringiz va eʼtiboringiz qanchalik zarurligining yaqqol misoli bu.
Bolaga ota-ona sifatida uning noto‘g‘ri harakati uchun jazo manbayimas, xato qilib qiynalganida qo‘llab-quvvatlab yonida tura oladigan ishonch manbayi bo‘lish muhim.
Badiiy adabiyotdagi yondashuvimiz ham jamiyat sifatidagi taassublarimizdan kelib chiqadi.
@psixolingvist

Bolalar adabiyoti
qanday bo‘lishi kerak?
Zamonaviy bolalar adabiyoti nafaqat choʻpchak aytishi, balki bolaning psixologik quvvat manbaiga aylanishi, uni jamiyatga moslashtirishi, mustaqil fikrlash va ijtimoiy koʻnikmalarini shakllantirishi kerak. Ayniqsa, unda ilmiy metodlarga tayangan taʼlimiy yondashuv boʻlishi zarur.
Shu maʼnoda, biz koʼpincha oʻzbek bolalar adabiyotida hanuz anʼanaviy didaktika hukmron deb aytib kelyapmiz. Yaʼni asarlarimizda yaxshi qahramon – tugʻilgandan yaxshi, yomonlar esa oʻzi shunday… Yechim ham joʻngina – yomonlarning “boshi tanasidan judo etiladi”. Kreativroq holatlarda ikki boshli ajdahoga yem boʻladi. Aslida bu bolaga hayotning murakkabligini emas, faqat soddalashtirilgan axloqiy formulani oʻrgatadi, xolos.
Masalan, hamon biz uning anʼanalaridan chiqib ketmagan “Zumrad va Qimmat” ertagini oling. Unda murakkab xarakterlar yoʻq: biri butkul “oq”, biri butkul “qora”. Ertakdagi ziddiyatlar zamonaviy ijtimoiy munosabatlar va bola ruhiyatiga mos tarzda talqin qilinmaydi. Yaʼni real hayotda shu kabi oilada yashaydigan bolaga yordam bermaydi. Qaytaga, jazolash bola uchun muhim motivga aylanadi. Uning tasavvurida “yaxshi odamlar bor va ular doim yaxshi, yomonlar ham boʻladi va ular doim yomon” degan ibtidoiy adabiyotga xos tushuncha mustahkam shakllanadi.
Yoʻq, anʼanaviy ertalar kerak emas, deganim yoʻq, bu muhim! Faqat ular muzey eksponatlari kabi. Yaʼni oʻzligimizni, adabiyotimizni tushunish uchun ma‘lum darajada kerak. Lekin zamonaviy bolani tarbiyalash, unga nimalarnidir oʻrgatishga deyarli yaramaydi. Buni farqlab olishimiz shart.
Agar biz “Zumrad va Qimmat” kabi ertaklarni romantizatsiya qilishni, bola oʻqishi zarur birlamchi adabiyot sifatida taqdim qilishni bas qilmas ekanmiz, zamonaviy adabiyot ham rivojlanmaydi. Shuncha ertagimiz bor, oldin shularni oʻqib olsin yoki shularni qayta-qayta nashr etaylik deb yuraveramiz. Eski anʼanalarga sodiqligimiz sabab, bolalar adabiyoti – bu faqat tarbiya vositasi degan gegemon tasavvurdan ham qutila olmaymiz.
Boyadan beri aytmoqchi boʻlayotganim shuki, bolalar adabiyotiga qoʻyilayotgan ijtimoiy talabni, baholash mezonlarini, kutilmalarimizni sozlab olaylik. Hamma shunday qilsin, birinchi navbatda hukumat, taʼlim tizimi bizga qanday adabiyot kerakligi haqida ijtimoiy konsensusga kelsin!
Bizga bolalarning hayotiga yaqinroq, ularning taʼlim-tarbiyasiga bevosita taʼsir qilib, ijtimoiy muammolariga yechim boʻladigan adabiyot zarur. Bolaning turmushidagi aniq biror masalaga yechim boʻlmasa, koʻnikmalarni shakllantirmasa uni adabiyot sanamaslikni oʻrganaylik.
Kitob farzandiga taʼsir qilganini, uning ruhiy-axloqiy muammo va savollariga javob berganini his qilgan ota-ona esa albatta kitob sotib oladi. Bolalar adabiyoti shu
BOZOR
boʻlsagina rivojlanadi.
@bolalar_yozuvchisi

#zamonaviy_bolalar
#bizdanfarqliavlod
O‘g‘limga ertalabdan quloqlikda musiqa eshitish miyani charchatishi haqida aytsam, bu gapni nimaga asoslanib aytayotganimni so‘radi. Hayotiy tajribamga desam, o‘g‘limdan har bir insonning miyasi individual tajribaga asosan har xil shakllanishi haqida ingliz tilida maʼruza eshitdim. Uning googledan o‘qigan ilmiy-ommabop matni mening neyrolingvist sifatidagi tajribamni yenga olmasligini pisanda qilishga to‘g‘ri keldi bahsda yutish uchun.
Shu orada qizim savol berib qoldi: oyi, siz bolaligingizda kim bo‘lishni xohlagansiz?
- Avval ona tili va adabiyot o‘qituvchisi bo‘lishni. Chunki onam shuni istagan, onam "men aslida ona tili va adabiyot o‘qituvchisi bo‘lishim kerak edi, men bo‘la olmadim (onam pediatr, onamning shifokor bo‘lishi onamning onasining orzusi bo‘lgan:) sen bo‘lishing kerak",- derdilar. Keyin jurnalist bo‘lishni orzu qilganman, lekin otam buni xohlamagan. Keyin o‘qishga kirgach, o‘zim tadqiqotchi bo‘lishni xohlaganman va tadqiqotchi bo‘ldim,-desam, qizim inglizchalab "Hech kim sizni o‘zingiz istamagan narsaga majbur qilmasligi kerak. O‘zingiz uchun turib berishingiz kerak!" dedi.
Bu avlod bizdan farqli. Va menimcha, yaxshi tomonga. Men har doim bolalarim fikrlashini va o‘z fikrini erkin ifoda qila olishini istaganman. O‘g‘limning biror hukmga ko‘r-ko‘rona ergashib ketmay, uning nima asosda aytilayotgani bilan qiziqishi, qizimning o‘z mustaqil fikri, xohishini himoya qilish pozitsiyasi menga ona sifatida qoniqish berdi.
@psixolingvist

Bu Yevgeniy Lushpin chizgan rasm. Ha, rasm, realligi bilan hayratda qoldiradigan. Uning ijodiga mansub aynan qish oqshomlari nihoyatda go'zal. Qorning oppoqligi va derazalardan ko'rinayotgan chiroq yorug'i o'zgacha fayzli ko'rinadi.
https://www.lushpin.com/
shu saytda boshqa asarlari bilan tanishish mumkin. Shunchaki, go'zallikni baham ko'rgim keldi.
@psixolingvist

Samarali dars - bu o‘quvchiga ma’lumot yetkazish yoki har xil “pedtexnologiyalar” emas. Samarali dars birinchi navbatda o’rganish arxitekturasini tushunish ustiga quriladi.
Xo’sh, o‘rganish o‘zi nima? Bu jarayon qanday sodir bo‘ladi va uning zamirida qanday qonuniyatlar yotadi? Bu qonuniyatlar qay tarzda sizga darsingizni samarali tashkil qilishda yordam berishi mumkin?
“O‘rganish nazariyalari va samarali darslar”
mikrokursi
aynan shu va shunga o‘xshash savollarga javob topishingizda yordam beradi. Mikrokursda sizga har bir pedagog bilishi kerak bo‘lgan nazariy tushunchalar oson, tushunarli va eng muhimi, bevosita amaliyotga bog‘langan holda tushuntirib beriladi. Va bundan keyin siz darslaringizda aynan nima ish berishini va nima uchun ish berishini tushunadigan bo‘lasiz.
BilimEra
'da akkaunt oching va ozingizga qulay joyda, ozingizga qulay shaklda o‘rganing!

https://www.facebook.com/share/p/15zSvttfAa/
Facebookdan Dinara Muminova sahifasidan
Nima qilibtiki bizning o'zbek bolajonlari, bolalar kitobida ularni tarbiyaga chorlayveramiz?
Meni doim bir narsa hayron qoldiradi. Buncha bizda kattalar bolalarni odobga, axloqqa, tarbiyaga chorlashni yaxshi ko'radi? Aynan bizda? Daraxtlar kesilishiga bolalar aybdormi? Stadionlar ichida va atrofidagi pista pochog'i bilan axlatni tozalolmay ayollar qiynalib belini bukib supurishlarida bolalar aybdormi? Yo'llarda avtomobillar yo'lovchilarni urib ketayotganida ham bolalar aybdormi? Kattalar qoidalarni buzib navbatsiz o'tib ketib, bir-biri bilan janjallashganida ham bolalar aybdormi?
Bolaga kitob dunyoni o'rganishga, savollar berishiga, mantiqiy chiziqni anglashga, taskin topishga, maza qilishga kerak. Kattalarga esa kitob o'zini kamchiliklarini ko'rishga, o'zini islohot qilishga, o'zini o'rganishga va o'zidagi madaniy nuqsonlarni ko'rishga kerak.
Bolalarni tarbiya qilish kerak emasmi? Albatta kerak. Faqat oldin kattalardan boshlab, ularni namuna qilishdan boshlagan to'g'riroq emasmi? Kitobda "yaxshi bo'l", deb atrofini xunuk illatlar bilan to'ldirib tashlaganimizdan keyin kitobdan nima foyda? Bu axir hech bir psixologik, pedagogik tamoyillarga ham to'g'ri kelmaydiku!
Koreyada kunduz kuni ba'zi ichki ko'chalarda mashinalar deyarli bo'lmaydi, 2 qatorlik yo'l, bemalol qiziql svetoforga ham o'tib ketsa bo'ladi. Lekin o'tmayman. Chunki narigi betda menga qarab turgan bolaning oldida ma'suliyatim bor. Hozir uni ko'z oldida men qizil chiroqqa o'tsam, ertaga u yo'l harakati haqida millionta kitob o'qisa ham huddi menga o'xshab qizil chiroqqa o'tib ketadi.
Bolalarni kitoblarda odobli bo'lishga emas, tanqidiy fikrlashga o'rgatishimiz kerak. Shunda ular o'zlari umuminsoniy qadriyatlarni farqiga borishni o'rganadilar, shundoq ham odobli, axloqli, tarbiyali, ma'suliyatli bo'ladilar.
Bolalar singari mukammal mavjudod dunyoda yo'q, hamma muammo o'zimizda - kattalarda!
(c) Dinara Muminova
@psixolingvist